Fasa lunara

La fasa lunara es un tèrme astronomic que designa l'aparéncia de la porcion de la Luna esclairada pel Solelh tal coma es vista per un observator sovent situat sus Tèrra. Las fasas de la Luna cambian de biais ciclic mentre la Luna orbita a l'entorn de la Tèrra segon la posicion relativa dels tres cosrses (Tèrra, Luna e Solelh). La mitat de la superfícia lunara qu'es fàcia al Solelh sempre es esclairada, mas la porcion d'aquel emisfèri esclairat qu'es visible per un observator terrèstre pòt variar de 100% (luna plena o en sa plenor o tresluc) fins al 0% (luna novèla). Entre d'aquelas doas fasas i a lo quart creissent, e mai tard a la luna novèla ven lo quart descreissent. Lo temps percorregut entre doas lunas novèlas se nomena mes lunar o sinodic e es de 29,53 jorns solars mejns.

Lo terminator lunar es la frontièra entre los emisfèris esclairats e non esclairats. Levat unes cratèrs près dels pòls lunars, totes las partidas de la Luna compten a quicòm prèp 14,77 jors de lutz solara seguits de 14,77 jorns de "nuèch" (i a pas una "fàcia escura" permanenta de la Luna).

Las fasas de la Luna son prigondament ligadas amb de periòdes del calendari coma la setmana e lo mes. Son la basa del calendièr musulman. Mai, las planetas an tanben las lors fasas; Galileo Galilei foguèt lo primièr a descobrir que Vènus presentava de fasas coma la Luna, argument qu'afortiguèt la teoria eliocentrica. Las planetas qu'an d'orbitas interioras a la terrèstre (es a dire, lo quita Vènus e Mercuri) son aquelas que presentan las fasas mai evidentas.