Bankomat

Ten artykuł dotyczy urządzenia służącego do wypłaty gotówki. Zobacz też: inne znaczenia.

Bankomat (ang. automated teller machine, ATM) – samoobsługowe urządzenie służące przede wszystkim do wypłaty gotówki^[1]. Obecnie bankomaty służą także do drukowania potwierdzeń, dostarczania informacji o stanie konta, przyjmowania wpłat na konto itp. operacji.

Działanie bankomatu opiera się najczęściej na systemie informatycznym umożliwiającym wymianę informacji z tzw. systemem autoryzacyjnym (w przypadku bankomatów on-line). Na podstawie informacji zawartych na karcie płatniczej i osobistego, poufnego numeru identyfikacyjnego klienta (tzw. PIN-u), zapobiegającego użyciu tej karty przez osobę niebędącą właścicielem bądź zezwalającego na użycie jej przez osobę upoważnioną przez właściciela karty, lub systemu weryfikacji biometrycznej (obraz siatkówki oka, układ naczyń krwionośnych w palcu itp.) bankomat łączy się z systemem autoryzacyjnym i po otrzymaniu komunikatu zwrotnego wyrażającego zgodę na wykonanie żądanej operacji, realizuje ją. Operacją taką może być np. wypłata lub wpłata gotówki, wydruk potwierdzenia, stanu rachunku itp., w zależności od wyposażenia i skonfigurowania urządzenia. Istnieje także możliwość działania bankomatu w trybie off-line, gdzie do wysokości ustalonej kwoty bankomat nie łączy się z systemem autoryzacyjnym, ale sam „podejmuje decyzje” o wypłacie gotówki klientowi.

Wśród używanych bankomatów można wyróżnić kilka ich rodzajów:

• CD (Cash Dispenser) – urządzenia monofunkcyjne służące tylko do wypłaty gotówki.
• ATM (Automated Teller Machine) – urządzenia wielofunkcyjne, za pomocą których można, oprócz wypłacania gotówki, wpłacić gotówkę, złożyć w bankomacie polecenie przelewu, wypłacić monety, dokonać wydruku stanu konta lub historii dokonanych operacji itp.
• Cash Recycler – bankomaty posiadające moduł gotówki umożliwiający wypłaty i wpłaty banknotów w zamkniętym cyklu (banknoty wpłacane przez jednego klienta są wypłacane kolejnemu).
• CDM (Cash Deposit Machine) – urządzenia pozwalające na pobieranie i rozpoznanie gotówki, a następnie jej zdeponowanie wewnątrz urządzenia.
• Bankomaty bezgotówkowe – urządzenia pozwalające na pobieranie kuponu z kodem kreskowym lub kodem QR. Jest to kupon o równowartości określonej kwoty, który można zrealizować w wybranych sklepach^[2].

Bankomaty są wyposażone w kasety nominałowe (w liczbie od 2 do 6), zawierające banknoty przeznaczone do wypłaty lub pochodzące z wpłat, oraz kasety zrzutowe (od 1 do 4) przeznaczone na banknoty uszkodzone, nieodebrane przez klienta lub odrzucone przez moduł gotówkowy.

Do największych producentów bankomatów zalicza się: NCR, Wincor Nixdorf, Diebold. Według szacunków ATM Industry Association w 2008 r. na świecie działało ponad 1,7 mln urządzeń tego typu, a według RBR w 2015 r. będzie ich już 3 miliony^[3].

W Polsce usługi bankomatowe zwykle są zlecane specjalizowanym przedsiębiorstwom na zasadzie outsourcingu (takim jak ITCARD), tylko większe banki posiadają własne sieci bankomatów. Często także wewnętrzne umowy międzybankowe pozwalają na bezpłatne korzystanie z bankomatów należących do innego banku. Koszt bankomatu to średnio 11–12 tysięcy euro^[4].