Dezynfekcja

Dezynfekcja (po polsku dosłownie oznacza odkażanie) – postępowanie mające na celu niszczenie drobnoustrojów i ich przetrwalników^[1]. Dezynfekcja niszczy formy wegetatywne mikroorganizmów, ale nie zawsze usuwa formy przetrwalnikowe^[1]. Zdezynfekowany materiał nie musi być jałowy. Dezynfekcja, w przeciwieństwie do antyseptyki dotyczy przedmiotów i powierzchni użytkowych.

Wyniki dezynfekcji zależą od trzech czynników:

• drobnoustroju – gatunek, liczba, aktywność fizjologiczna,
• środka dezynfekcyjnego – właściwości chemiczne i fizyczne, stężenie, czas działania,
• środowiska – temperatura, wilgotność, pH, obecność materii organicznej, poziom kationów Ca²⁺ i Mn²⁺ itp.

Do dezynfekcji stosuje się metody fizyczne, chemiczne i termiczno-chemiczne^[1].

Czynniki fizyczne używane do dezynfekcji:

• Para wodna – do dezynfekcji wcześniej oczyszczonego sprzętu, odzieży, unieszkodliwiania odpadów, używa się pary wodnej w temperaturze 100–105 °C pod zmniejszonym ciśnieniem (0,45–0,5 atm). Pary wodnej pod normalnym ciśnieniem używa się do odkażania m.in. wyposażenia sanitarnego.
• Promieniowanie – do odkażania używa się promieni UV o długości fali 256 nm, które niszczą drobnoustroje w powietrzu i na niezasłoniętych powierzchniach.
• Ultradźwięki – przetwornik dźwiękowy umieszczony w dezynfektorze emituje fale o częstotliwości większej niż 20 kHz. Fale rozchodzą się w cieczy. Powstają w niej strefy dwóch ciśnień: niskiego i wysokiego, wskutek czego w myjni ultradźwiękowej dochodzi do kawitacji. Wytworzona w ten sposób energia likwiduje zanieczyszczenia, a ultradźwięki niszczą komórki roztoczy, bakterii oraz innych drobnoustrojów.

Czynniki chemiczne używane do dezynfekcji:

• czwartorzędowe sole amoniowe
• alkohole, np. alkohol etylowy, alkohol izopropylowy
• aldehydy, np. formaldehyd, aldehyd glutarowy
• związki fenolowe, np. krezol, rezorcynol
• biguanidy, np. chlorheksydyna
• związki metali ciężkich, np. srebra, miedzi, rtęci
• związki halogenowe, np. jodyna, chloramina, jodofory
• fiolet krystaliczny, mleczan etakrydyny
• utleniacze – nadtlenki, np. H₂O₂ lub nadmanganiany, np. nadmanganian potasu; ozon – stosowany do ozonowania wody oraz dezynfekcji pomieszczeń, przedmiotów, urządzeń itd.
• tenzydy, np. mydła,
• kwasy i zasady.

Im dłuższy jest czas działania i im wyższe stężenie środka dezynfekcyjnego (z wyjątkami), tym większa część drobnoustrojów zostanie zniszczona. Ze względu na to, iż środki chemiczne zwykle nie działają w środowisku suchym, ważny jest również stopień ich wilgotności, co jest szczególnie istotne w dezynfekcji powietrza.