Figura retoryczna

Ten artykuł dotyczy retoryki. Zobacz też: figura retoryczna w muzyce.

Figura retoryczna (figura stylistyczna, postać mowy) – środek ekspresji językowej wzmacniający emocjonalność, obrazowość języka, polegający na stosowaniu ozdobnych zwrotów lub wyrażeń.

Ze względu na pełnione funkcje wyróżniane są:

• figurae ad delectandum – figury retoryczne, które urozmaicając styl mają sprawiać przyjemność odbiorcy; należą do nich: apostrofa, hypotypoza, prozopopeja, etopeja
• figurae ad docendum – figury retoryczne pouczające; należą do nich: sustenatio, communicatio, correctio
• figurae sententiarum – figury retoryczne służące kwiecistości stylu; należą do nich: repetitio, conversio, complexio, conduplicatio, gradatio, synonimia, traductio, polisyndeton, reticentia, adiunctio, disiunctio, paronomasia, similiter cadens, similiter desinens.

Inny podział to:

• figury myśli, polegające na zmianie znaczeń
• figury słowne, zestawiające brzmienia wyrazów
• figury namiętności, mające wywoływać emocje
• gramatyczne, modyfikujące składnię
• zwroty retoryczne, stosowane w celu wzmocnienia wyrazu wypowiedzi

Podział ten nie jest ścisły, ponieważ ta sama figura może pełnić równocześnie różne funkcje.