Fridtjof Nansen

Fridtjof Nansen

Fridtjof Wedel-Jarlsberg Nansen

Fridtjof Nansen (1915)
Data i miejsce urodzenia	10 października 1861 Store Frøen
Data i miejsce śmierci	13 maja 1930 Lysaker
Zawód, zajęcie	zoolog, oceanograf, badacz polarny, międzynarodowy działacz społeczny
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Fridtjof Wedel-Jarlsberg Nansen (ur. 10 października 1861 w Store Frøen, zm. 13 maja 1930 w Lysaker) – norweski zoolog, oceanograf, badacz polarny i międzynarodowy działacz społeczny, laureat Pokojowej Nagrody Nobla.

Badał budowę ośrodkowego układu nerwowego u bezkręgowców i wymieniany jest obok Wilhelma Hisa (1831–1904) i Auguste’a Forela (1848–1931) jako jeden z pierwszych twórców teorii neuronowej.

W latach 1888–1889 przeprawił się na nartach przez Grenlandię, udowodniając, że wnętrze wyspy pokrywa nieprzerwanie lądolód rozciągający się przynajmniej do 75°N. W latach 1893–1896 odbył ekspedycję na Ocean Arktyczny na specjalnie zaprojektowanym przez Colina Archera statku „Fram”, który został celowo uwięziony w lodach Arktyki, by wykorzystać dryf lodowy i dotrzeć do bieguna północnego. Statek dotarł około 460 kilometrów na południe od bieguna, a Nansen wraz z Hjalmarem Johansenem (1867–1913) przy wykorzystaniu psich zaprzęgów, nart i kajaków doszli do 86°13,6′N – najdalej na północ niż jakakolwiek poprzednia wyprawa – lecz wobec kończących się zapasów żywności musieli zawrócić. Podczas wyprawy przeprowadzono liczne badania naukowe i zebrano wiele danych, a wyniki prac opublikowano w sześciotomowym traktacie. Na potrzeby rejsu Nansen skonstruował nowy typ urządzenia do badania wód morskich na dużych głębokościach – tzw. butelkę Nansena. Stwierdzono m.in. że Morze Arktyczne ma kilka tysięcy sążni głębokości i jest całkowicie pozbawione wysp, tym samym nie potwierdzając teorii o tym, że na północy znajdują się duże obszary lądu.

Po zakończeniu wypraw polarnych, poświęcił się działalności naukowej i na rzecz uniezależnienia się Norwegii od Szwecji – w niepodległej Norwegii objął funkcję posła w Wielkiej Brytanii (1906–1908). Po wybuchu I wojny światowej zaprzestał działalności akademickiej i zaczął starania na rzecz wzmocnienia obronności Norwegii. Od 1920 roku aż do swojej śmierci w 1930 roku przewodził norweskiej delegacji przy Lidze Narodów. Z ramienia Ligi podjął się repatriacji jeńców wojennych, z których wielu było przetrzymywanych w Rosji Radzieckiej, doprowadzając do repatriacji 450 000 więźniów. Od czerwca 1921 roku Wysoki Komisarz Ligi Narodów do Spraw Uchodźców – stworzył specjalny dokument tożsamości – tzw. „paszport nansenowski”, który umożliwił bezpaństwowym uchodźcom ubieganie się o pozwolenie na wjazd do poszczególnych krajów i uzyskanie pomocy. W 1922 roku za swoją pracę społeczną i zaangażowanie otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.