Grzyby naporostowe

Grzyby naporostowe (ang. lichenicolous fungi) – grzyby, które żyją na porostach. Nie są one jednostką klasyfikacyjną, lecz tylko grupą ekologiczną. Porosty składają się ze współżyjących z sobą grzybów i glonów, rozwijające się na niektórych porostach grzyby naporostowe należą jednak do innego gatunku, niż ten, który wraz z glonem buduje dany gatunek porosta. Zazwyczaj grzyby naporostowe są pasożytami porostów, ale czasem również saprotrofami kolonizującymi martwe porosty lub komensalami^[1]. Gatunki pasożytnicze wykazują różny poziom zjadliwości. Niektóre powodują masowe niszczenie tkanek porostów, ale wiele z nich powoduje niewielkie lub żadne uszkodzenia. Niektóre z nich (zwane parasymbiontami) wydają się być grzybami tworzącymi porosty, mającymi wspólnego fotobionta^[2].

Wiele gatunków grzybów naporostowych jest znanych tylko z jednego gatunku porostu-żywiciela, ale jest prawdopodobne, że w miarę dalszych badań zostaną odkryte również inne gatunki porostów, na których one występują^[3]. Występują na wszystkich kontynentach, w tym na Antarktydzie. Najwięcej gatunków stwierdzono w Ameryce Północnej i Europie, gdyż są to regiony najlepiej zbadane. Afryka, Ameryka Południowa, Azja i Afryka są jednak słabo zbadane mykologicznie, należy więc spodziewać się znalezienia na nich jeszcze wielu nowych gatunków. Np. grzyby naporostowe Ameryki Południowej zaczęto badać dopiero w 2000 roku, a jest to region bogaty w gatunki^[4].

Do 2003 r. opisano 1800 gatunków grzybów naporostowych, szacuje się, że ich łączna liczba na świecie wynosi około 3 tysięcy^[1]. W 2018 r. opisano już 2319 gatunków, z czego 2000 gatunków, podgatunków lub odmian to wyłącznie grzyby naporostowe, pozostałe to fakultatywnie grzyby naporostowe. Gatunki te występują w 10 różnych klasach grzybów należących do typów workowce (Ascomycota) i podstawczaki (Basidiomycota), 55 rzędach, 115 rodzinach i 397 rodzajach. Wśród opisanych gatunków 96% należało do workowców, 4% do podstawczaków^[3]. Są filogenetycznie zróżnicowane, zarówno w obrębie workowców, jak i podstawczaków. Są wśród nich zarówno grzyby wielkoowocnikowe, jak i grzyby mikroskopijne^[5]. W dwóch rzędach (Abrothallales i Cyphobasidiales) oraz w 6 rodzinach (Abrothallaceae, Adelococcaceae, Cyphobasidiaceae, Obryzaceae, Polycoccaceae, Sarcopyreniaceae) wszystkie gatunki to grzyby naporostowe^[3].

W Polsce od niedawna dopiero trwają badania nad grzybami naporostowymi. Wiesław Fałtynowicz w 2003 r. wymienia 154 gatunki występujące w Polsce^[6], checklist K. Czyżewskiej i M. Kukwy z 2009 r. już 247 gatunków i na pewno nie jest to liczba ostateczna^[7].