Homeopatia

Ten artykuł opisuje teorie, metody lub czynności niezgodne ze współczesną wiedzą medyczną.

Homeopatia (z gr. όμοιος homoios, podobny, i πάθος pathos, cierpienie) – pseudonaukowy^[1][2][3][4] system medycyny niekonwencjonalnej, zaproponowany po raz pierwszy w 1796 przez niemieckiego lekarza Samuela Hahnemanna. Polega on na przyjmowaniu stopniowo rozcieńczanych substancji, które, według jego założeń, w takiej formie mają leczyć choroby o symptomach podobnych do powodowanych przez te same substancje w większych stężeniach.

Środki homeopatyczne są przygotowywane poprzez sukcesywne rozcieńczanie. Po każdym rozcieńczeniu otrzymany roztwór jest mieszany przez intensywne potrząsanie, które nazywane jest succussion. Ma ono zwiększać efektywność otrzymanej substancji. Proces ten nazywany jest dynamizowaniem. Rozcieńczanie trwa zazwyczaj tak długo, że w roztworze nie pozostaje nic z początkowej substancji^{[5][6][7][styl do poprawy]}.

Nie istnieją rzetelne dowody potwierdzające skuteczność homeopatii^[8][9]. Bazuje ona na niemerytorycznym aksjomacie^[10] ipse dixit^[11] sformułowanym przez Hahnemanna, który nazwał go „prawem podobieństw”. Według niego substancje powodujące pewne symptomy u osób zdrowych powinny być podawane w rozcieńczonej formie pacjentom wykazującym podobne objawy. Twierdzenia o skuteczności homeopatii przekraczającej efekt placebo nie mają oparcia w dowodach naukowych i przeprowadzonych badaniach klinicznych nad jej skutecznością^{[12][13][14][15][16]}. Niektóre kontrowersyjne badania dały pozytywne wyniki^{[17][18][19][20][21]}, inne opublikowane badania kliniczne zachęcają do dalszych prac badawczych^{[22][23][24][25][26]}. Badania kliniczne o wysokiej jakości wskazują na mniej pozytywne efekty^[24][27], a większości badań z pozytywnymi wynikami nie udało się powtórzyć lub wykazano problemy metodologiczne, które nie pozwalają na uznanie ich za jednoznaczny dowód na skuteczność homeopatii^{[14][15][28][29]}.

W zależności od stężenia preparaty homeopatyczne mogą nie zawierać ani jednej cząsteczki substancji aktywnej^[30], a efekty lecznicze takich środków (poza efektem placebo) byłyby sprzeczne z podstawowymi prawami fizyki^[12][31]. Współcześni homeopaci wierzą w pamięć wody, co ma powodować trwałe zmiany roztworu, w którym była rozpuszczana dana substancja. Nie ma jednak zweryfikowanych obserwacji ani praw natury potwierdzających to zjawisko^[31][32]. Powyższe fakty oraz stosowanie w homeopatii leków, które nie zawierają aktywnych składników farmakologicznych, są powodem tego, że homeopatię uznaje się też za pseudonaukę lub szarlatanerię^{[33][8][34][35][9]}, a nawet określa mianem „okrutnego oszustwa”^[36].

Nie jest znany sposób, w jaki środek homeopatyczny miałby leczyć^[37]. Sceptycy oraz przeciwnicy homeopatii tłumaczą pewną skuteczność leczniczą środków homeopatycznych efektem placebo lub jako rezultat myślenia magicznego^[38].

Przyjmuje się, że preparaty homeopatyczne powodują tylko śladowe ryzyko działań niepożądanych lub interakcji (ze względu na to, iż składają się wyłącznie z wody, cukru czy alkoholu), poza nielicznymi wyjątkami^[39]. Tym niemniej, homeopatów krytykuje się za dawanie zwodniczych porad pacjentom, by unikali oni stosowania metod medycyny konwencjonalnej o naukowych, rzetelnych podstawach, np. szczepionek^[40], antybiotyków^[41] i leków przeciwmalarycznych^[42]. W konsekwencji, wprowadzani przez homeopatów w błąd pacjenci z różnymi poważnymi chorobami mogą mieć fałszywe poczucie bezpieczeństwa, które opóźni podjęcie przez nich innego, konwencjonalnego i skutecznego leczenia, które jest niezbędne do uratowania ich zdrowia lub życia.

Mimo kontrowersji na temat skuteczności homeopatii, jest ona stosowana w wielu krajach na całym świecie u ludzi i zwierząt^[43]. Sytuacja prawna homeopatii różni się w poszczególnych krajach. W niektórych z nich brak jest specjalnych regulacji prawnych, podczas gdy w innych, by ją stosować wymagane jest posiadanie wykształcenia medycznego. W wielu krajach (również w Polsce^[44][45]) od preparatów homeopatycznych nie wymaga się potwierdzenia ich skuteczności (w przeciwieństwie do leków konwencjonalnych)^[46]. W Stanach Zjednoczonych od 1988 na opakowaniach preparatów homeopatycznych wymagane jest podanie, że zamieszczone informacje nie są potwierdzone przez Agencję Żywności i Leków. W 2016 wprowadzono obowiązek informowania, że preparaty te nie mają żadnego potwierdzonego działania terapeutycznego^[47]. W 2017 komisja do walki z pseudonauką i fałszowaniem badań naukowych Rosyjskiej Akademii Nauk zaproponowała wprowadzenie podobnego wymogu w Rosji. Jednocześnie komisja uznała homeopatię za pseudonaukę^[48]. W Polsce homeopatyczne produkty lecznicze zostały wprowadzone do ustawy o prawie farmaceutycznym i według Ministerstwa Zdrowia mogą być przepisywane pacjentom przez dyplomowanych lekarzy, lekarzy dentystów, lekarzy weterynarii, ale homeopatia nie została wymieniona jako specjalizacja lekarska, natomiast Rada Naczelnej Izby Lekarskiej uznała praktykowanie homeopatii przez lekarzy i lekarzy dentystów za błąd w sztuce lekarskiej, a przepisywanie przez nich preparatów homeopatycznych za nieetyczne i niegodne profesji medycznej^[49].

Stopień refundacji homeopatii jest zróżnicowany w poszczególnych krajach, w niektórych traktowana jest ona na równi z lekami konwencjonalnymi^{[potrzebny przypis]}.