Kitaby

Kitaby (z arab. kitāb – księga) – zbiory tekstów zawierających zasady religii muzułmańskiej, opowieści moralistyczne związane z treścią Koranu i hadis, przepisy rytualne, legendy z życia proroków, apokryfy, tłumaczenia lub oryginały modlitw.

Cechą charakterystyczną kitabów jest to, że zostały one zapisane w języku starobiałoruskim (od XVI–XVII w.) lub w polskim (XVIII–XIX w.)^[1], ale pismem arabskim. Twórcami kitabów są Tatarzy Wielkiego Księstwa Litewskiego, którzy zostali osiedleni na Podlasiu w XIV–XV w. w celu ochrony granicy przed Krzyżakami. Tatarzy litewscy pochodzili ze Złotej Ordy. Część z nich była przymusowo osiedlona, ale większość osiedliła się dobrowolnie.

Nauka zajmująca się badaniem kitabów to kitabistyka(inne języki)^[1]. Wśród prekursorów tej subdyscypliny naukowej, obchodzącej w 2018 r. swoje 50-lecie^[2], wymienia się m.in. Antona Antonowicza(inne języki)^[3] oraz Jewfimija Karskiego, Iwana Łuckiewicza, Jana Stankiewicza, Witala Wolskiego(inne języki), Antoniego Muchlińskiego i Ignatija Kraczkowskiego. W Polsce głównym ośrodkiem tej dziedziny wiedzy jest Centrum Badań Kitabistycznych działające w ramach Wydziału Filologicznego UMK^[4].