Kultura minojska

Kultura minojska, kultura kreteńska – jedna z najstarszych cywilizacji epoki brązu w obszarze Morza Śródziemnego. Odkryta i poznana dokładniej na początku XX wieku dzięki pracom wykopaliskowym prowadzonym przez archeologa Arthura Evansa w Knossos^[1]. Zaczęła kształtować się około 3000 p.n.e. na wyspie Krecie, szczyt rozwoju osiągnęła w tzw. okresie młodszych pałaców (ok. 1675–1450 p.n.e.^[2])^[3].

Minojczycy prowadzili handel z wyspami Morza Egejskiego, Grecją kontynentalną oraz z lepiej rozwiniętymi cywilizacjami Bliskiego Wschodu, które stały się także źródłem technologii, inspiracji w sztuce i rzemiośle^[4][2][5]. Minojskie miasta skupione były wokół wielkich pałaców (największe znaleziono w Knossos, Fajstos, Malii i Kato Zakros), które były nie tylko siedzibą władcy, ale też centrum wytwórczym, magazynem, ośrodkiem kultu^[6][1][7]. Kreteńczycy posługiwali się kilkoma rodzajami pisma, m.in. pismem linearnym A, które stało się później podstawą dla stworzonego przez Mykeńczyków pisma linearnego B^[8][9]. Z Mykeńczykami byli też silnie spokrewnieni genetycznie^[10]. Kryzys cywilizacji minojskiej zapoczątkowały katastrofy naturalne XVI wieku p.n.e. – trzęsienie ziemi i wybuch wulkanu na wyspie Thira (koniec XVI wieku p.n.e. lub ok. 1645/1628 p.n.e.^[11])^[12]. Osłabiona wyspa około 1450 p.n.e. padła ofiarą najazdu Mykeńczyków, którzy zniszczyli większość pałaców^[1][13].

Do najważniejszych zabytków zalicza się pałac w Knossos (zwany też pałacem Minosa), związany z mitem o Minotaurze, pochodzący z okresu 2000–1570 p.n.e. Pałac pozbawiony jest fortyfikacji, co by wskazywało na okres względnego pokoju, a także na hegemonię tej kultury w tym rejonie.