Leki cytostatyczne

Nie mylić z: Chemioterapeutyki.

Leki cytostatyczne, cytostatyki, leki przeciwnowotworowe, leki cytotoksyczne – grupa substancji naturalnych i syntetycznych używanych w chemioterapii nowotworów, działająca toksycznie na komórki nowotworowe charakteryzujące się szybkimi podziałami. Leki te uszkadzają jednak także inne szybko dzielące się, zdrowe komórki (szpik kostny, błony śluzowe, komórki włosów), stąd częste są działania niepożądane takie jak: anemia, nudności i wymioty, łysienie. Cytostatyki mają wąski indeks terapeutyczny.

Leki cytostatyczne w ramach chemioterapii są stosowane jako samodzielna metoda leczenia lub w sposób skojarzony, szczególnie z metodami chirurgicznymi, radioterapią i hormonoterapią. Mogą poprzedzać zasadniczą metodę leczenia jako leczenie neoadiuwantowe lub uzupełniać je w ramach leczenia adiuwantowego.

Ogólna zasada działania cytostatyków polega na zaburzaniu cyklu komórkowego i powodowaniu śmierci komórki lub zahamowaniu jej rozwoju i podziałów. Skuteczność leczenia zależy od stopnia w jakim populacja komórek nowotworowych zostanie zniszczona. Zwykle podczas jednej chemioterapii stosuje się kilka leków z różnych grup cytostatyków. Powoduje to zwiększenie skuteczności leczenia. Leki dobiera się tak, aby miały różny mechanizm działania (zabijały komórkę różnymi sposobami) i jednocześnie inne działania niepożądane, dzięki czemu unika się nasilenia tych samych efektów toksycznych.

Ciągle trwają badania kliniczne nad nowszymi cytostatykami, które działają bardziej swoiście (wybiórczo) i są mniej toksyczne od leków starszej generacji. Dużą rolę odgrywają skuteczne leki przeciwwymiotne (np. ondansetron, aprepitant) i poprawiające czynność szpiku G-CSF.