Nowy Jork

Ten artykuł dotyczy miasta w Stanach Zjednoczonych. Zobacz też: inne artykuły o tej nazwie.

Nowy Jork

City of New York

Miasto
Od góry, według ruchu wskazówek zegara: Midtown Manhattan, Siedziba Główna ONZ, Statua Wolności, Most Brookliński, Central Park, Times Square i Unisphere(inne języki) w Queens
Pieczęć Flaga
Przydomek: Wielkie Jabłko[1], Gotham[1], Centrum wszechświata[2][3], Stolica świata[4], Miasto, które nigdy nie śpi
Państwo	Stany Zjednoczone
Stan	Nowy Jork
Data założenia	1624
Prawa miejskie	1653
Kod statystyczny	FIPS: 36-51000
Zarządzający	Eric Adams[5]
Powierzchnia	1223,6 km²
Wysokość	12 m n.p.m.
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość	8 335 897 10 712 os./km²
Nr kierunkowy	212, 718, 917, 347, 646
Kod pocztowy	Lista kodów 100xx-104xx, 11004-05, 111xx-114xx, 116xx
Tablice rejestracyjne	NY
Strefa czasowa	UTC-05:00 UTC-04:00
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych Nowy Jork
Położenie na mapie stanu Nowy Jork Nowy Jork
40°43′N 74°00′W/40,716667 -74,000000
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Nowy Jork (ang. City of New York, również New York, New York City) – miasto w Stanach Zjednoczonych o największej liczbie mieszkańców, a zarazem centrum jednej z najludniejszych aglomeracji na świecie^[6][7][8].

Nowy Jork wywiera znaczący wpływ na światowy biznes, finanse, media, sztukę, modę, badania naukowe, technologię, edukację oraz rozrywkę. Będąc między innymi siedzibą Organizacji Narodów Zjednoczonych, stanowi ważne centrum spraw międzynarodowych i jest powszechnie uważany za kulturalną stolicę świata^{[9][10][11][12][13][14]}. Położony jest na wybrzeżu Atlantyku, w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych i składa się z pięciu okręgów będących oddzielnymi hrabstwami (boroughs): Bronksu, Brooklynu, Manhattanu, Queens i Staten Island^[15][16].

Za sprawą populacji, której liczebność wynosi ponad 8,3 mln (2022^[17]), zamieszkującej 780 km², Nowy Jork jest najgęściej zaludnionym miastem na terenie Stanów Zjednoczonych^{[18][19][20][21]}. Jest również najbardziej zróżnicowanym językowo miastem na świecie. Na jego obszarze mówi się w ponad 800 językach^[22]. Zaludnienie obszaru metropolitalnego Nowy Jork wynosiło w 2010 roku, w zależności od sposobu wytyczenia jego granic, od 18,9 do 23,1 miliona, dzięki czemu stanowi najludniejszy obszar w Stanach Zjednoczonych^[23][24]. Nowy Jork jest najczęściej wyszukiwanym miejscem na świecie za pośrednictwem Google; statystyki z września 2011 roku mówiły, że łączna liczba wyszukań dla hasła „Nowy Jork” wyniosła 4,6 miliarda^[25].

Historyczne korzenie Nowego Jorku sięgają roku 1624, kiedy miasto zostało założone jako faktoria handlowa przez holenderskich kolonistów; w 1626 roku nadali oni mu nazwę Nowego Amsterdamu^[26]. W 1664 roku kontrolę nad miastem, a także otaczającymi je terenami, przejęli Anglicy^[26][27]. Po tym, jak król angielski Karol II Stuart przekazał te ziemie swojemu bratu, Jakubowi II – księciu Yorku, nazwę Nowy Amsterdam zmieniono na Nowy Jork^[28][29]. W latach 1785–1790 Nowy Jork pełnił rolę stolicy Stanów Zjednoczonych^[30]. Począwszy od 1790 roku Nowy Jork pozostaje największym amerykańskim miastem^[31].

Wiele miejsc w Nowym Jorku jest atrakcyjnych dla turystów. Odwiedza je ponad 60 milionów osób rocznie^[32]. Times Square, określany mianem „Skrzyżowania Świata” – jasno rozświetlony punkt centralny teatru broadwayowskiego, jest jednym z najruchliwszych przejść dla pieszych na świecie, a zarazem centrum światowego przemysłu muzycznego^{[33][34][35][36][37][38]}. Prestiżowa Carnegie Hall oraz Metropolitan Opera czynią miasto także jednym z największych ośrodków muzyki klasycznej w ogóle. W mieście znajduje się kilka światowej sławy mostów, wieżowców oraz parków^[39]. Finansowa dzielnica Nowego Jorku, na czele z Wall Street w Lower Manhattan, pełni funkcję finansowej stolicy świata i siedziby New York Stock Exchange – największej na świecie giełdy papierów wartościowych pod względem kapitalizacji notowanych na niej spółek^{[40][41][42][43][44][45][46][47]}. Rynek nieruchomości na nowojorskim Manhattanie znajduje się w czołówce najdroższych rynków świata^[48]. Zlokalizowane na Manhattanie Chinatown(inne języki) ma najwyższy współczynnik koncentracji ludności chińskiej na półkuli zachodniej^[49]. W przeciwieństwie do większości innych systemów metra na świecie New York City Subway kursuje całą dobę, we wszystkie dni tygodnia^[50]. W Nowym Jorku działają liczne uniwersytety i college’e, włączając w to prestiżowe Columbia University, New York University oraz Rockefeller University, które należą do stu najlepszych uczelni na świecie^[51]. Nowy Jork to również wielkie centrum muzealnictwa i sportu. Rozgrywany co roku w mieście tenisowy turniej US Open jest jednym z czterech najważniejszych turniejów dyscypliny wchodzących w skład Wielkiego Szlema.