Nyctosaurus

Nyctosaurus
Marsh, 1876[1]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
Rząd	pterozaury
Podrząd	pterodaktyle
Rodzina	Nyctosauridae
Rodzaj	Nyctosaurus
Gatunki
N. gracilis (Marsh, 1876) (typowy) N. nanus (Marsh, 1881) N. bonneri Miller, 1972 ?N. lamegoi Price, 1953
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Nyctosaurus – rodzaj niewielkiego pterozaura z grupy pterodaktyli (Pterodactyloidea) charakteryzującego się ogromnym kostnym grzebieniem na czaszce, służącym prawdopodobnie do ozdoby.

Nyctosaurus był pterozaurem średniej wielkości – rozpiętość skrzydeł przedstawicieli gatunku typowego, Nyctosaurus gracilis, dochodziła do około trzech metrów^[1][2]. W odnajdywanych początkowo szczątkach Nyctosaurus nie zachowały się skamieniałości kostnego grzebienia – struktury takie opisał dopiero S. Christopher Bennett w 2003 roku na podstawie pozostałości dwóch osobników (KJ1 i KJ2) Nyctosaurus sp. U obu pterozaurów grzebień mierzył około 90 cm długości – trzykrotnie więcej niż długość czaszki^[3]. Przypuszczalnie odgałęzienie grzebienia były połączone błoną, co zwiększałoby właściwości aerodynamiczne Nyctosaurus oraz stabilność podczas lotu^[4], brak jednak na to dowodów w materiale kopalnym. Prawdopodobnie grzebień wykształcał się, gdy zwierzę dorastało i mógł służyć do komunikacji wewnątrzgatunkowej^[3].

Pozycja filogenetyczna rodzaju Nyctosaurus jest niepewna – mógł być blisko spokrewniony z pteranodonem, na co wskazują dwie apomorfie: bezzębność oraz wydłużenie kości śródręcza wchodzącej w skład skrzydła (ponadpółtorakrotnie dłuższej od kości łokciowej)^[5], lub być bardziej bazalnym pterodaktylem^[6][5]. Jego najbliższym krewnym mógł być Muzquizopteryx, wraz z którym bywa zaliczany do odrębnej rodziny Nyctosauridae, a nie Pteranodontidae^[7].

Skamieniałości pterozaurów z rodzaju Nyctosaurus odnaleziono na środkowym zachodzie Stanów Zjednoczonych, w górnokredowych osadach formacji Niobrara w stanie Kansas. W późnej kredzie na tych terenach znajdowało się epikontynentalne Morze Środkowego Zachodu, z fauną obejmującą rekiny i ryby kostnoszkieletowe, morskie gady, takie jak plezjozaury i mozazaury, a także ptaki – niewielkie formy latające oraz nielotne ptaki nurkujące. Pospolicie występowały tam także spokrewnione z Nyctosaurus pteranodony. Skamieniałe zawartości żołądków przedstawicieli obu tych rodzajów dowodzą, że żywiły się one rybami kostnoszkieletowymi^[8]. Llewellyn Ivor Price w 1953 roku opisał niekompletną kość udową jako należącą do gatunku N. lamegoi, jednak obecnie przynależność tego gatunku do rodzaju Nyctosaurus jest kwestionowana^[3].

Etymologia nazwy rodzajowej: gr. νυξ nux, νυκτος nuktos „noc”^[9]; σαυρος sauros „jaszczurka”^[10].