Opactwo Murbach

Ten artykuł dotyczy opactwa Murbach. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Opactwo książęce Murbach (łac. monasterium murbacensium^[1]; niem. Fürstabtei Murbach) – opactwo benedyktyńskie w południowej Alzacji, założone w 727 r. przez alzacki ród książęcy Etychonidów(inne języki), którego pierwszym opatem był św. Pirmin, a świętym patronem Leodegar z Autun(inne języki). Nabrało wielkiego znaczenia jako ośrodek wpływów religijnych i politycznych w czasach Karolingów, którzy przejęli nad nim bezpośrednie zwierzchnictwo. W następnych wiekach urosło do statusu regionalnego centrum duchowo-intelektualnego^[2]. Słynne stały się jego biblioteka i skryptorium, gdzie na początku IX w. powstał jeden z pierwszych całościowych zapisów w języku staro-wysoko-niemieckim – tłumaczenie hymnów liturgicznych. Podległe opactwu klasztory, wsie i tereny sięgały daleko poza Alzację, najodleglejszym z nich była Lucerna, do której powstania jako miasta w zasadniczy sposób się przyczyniło. Opaci klasztoru Murbach nosili od 1228 r. tytuł księcia Świętego Cesarstwa Rzymskiego, stąd książęcy status opactwa (niem. Fürstabtei, łac. abbatia principi). Wzniesiony w XII w. drugi kościół opacki pod wezwaniem św. Leodegara świadczył o zasobności opactwa. Dla osłony swoich terytoriów, ale i w celu ściągania myta, opactwo wystawiło ponad 20 zamków, jak np. Hugstein nad Guebwiller, główną miejscowością w pobliżu opactwa. Od XIII w., wraz z wygaśnięciem rodu Hohenstaufów, postępował upadek politycznego znaczenia regionu i wpływów opactwa. Od drugiej połowy XIII w. w ramach konsolidacji posiadanych terenów Murbach pozbywał się tych odleglejszych, jak np. Lucerny. W latach 30. XIV w. porzucono ideę życia wspólnotowego i dochody opactwa mnisi rozdzielili między siebie jako prebendy. Jako księstwo kościelne, mimo upadającej dyscypliny klasztornej i drastycznego spadku liczby mnichów (pod koniec XVI w. było ich ok. dziesięciu), opactwo przetrwało wiry wojen chłopskich w latach 20. XVI w. Jego sytuacja finansowa polepszyła się w 1544 r. wraz z potwierdzeniem przez papieża unii Murbachu z klasztorem w Lure, co mu przyniosło kontrolę nad tamtejszymi kopalniami rud srebra. Do 1680 r. opactwo książęce Murbach biło w Guebwiller własne monety. Wojna trzydziestoletnia w latach 1618–1648 sprowadziła na opactwo zniszczenia materialne, rozproszenie biblioteki i innego majątku, przeżył ją tylko jeden mnich. Od 1678 r. decyzją cesarza opat odradzającego się klasztoru nie miał być już wybierany przez mnichów, tylko wyznaczany przez panującego w cesarstwie jako opat komendatoryjny. Choć pokój westfalski zachowywał formalne zwierzchnictwo cesarza, to wpływy dworu francuskiego zaczynały być odczuwalne^[2]. W dekadach od końca XVII w. sytuacja finansowa opactwa książęcego była tak stabilna, że przystąpiono do wielu renowacji i wznoszenia nowych obiektów, jak np. kaplicy loretańskiej tuż nad klasztorem w Murbachu. W latach 40. XVIII w. przystąpiono do przebudowy samego kościoła św. Leodegara, rozbierając dach i mury jego naw. Zamiarem było nadanie mu nowego kształtu w obowiązującym wtenczas stylu barokowym. Niewielu pozostałych jeszcze mnichów odstąpiło jednak od planów tej przebudowy, gdyż za korzystniejsze pod każdym względem uważano przeniesienie się jako kanonicy do Guebwiller. Nastąpiło to w 1764 r. Tam też obok przebudowanej na początku wieku rezydencji opatów w zamku Neuenburg stanęła kolegiata pw. Najświętszej Marii Panny. Nierozebraną wschodnią część kościoła św. Leodegara przekazano wsi Murbach na kościół parafialny. W wyniku reform wprowadzanych przez rewolucję francuską pozbawiono księstwo przywilejów i praw lennych, znacjonalizowano jego majątek a obszary włączono do nowego departamentu Górny Ren. Tym samym w 1790 r. opactwo Murbach przestało istnieć^[3]. W miejscowości Murbach zachowane do dziś są dwa budynki, kaplica loretańska i brama wjazdowa z 1. połowy XVIII w. oraz wschodnia część, prezbiterium i transept, kościoła św. Leodegara – wybitnie cennego zabytku architektury romańskiej^[4].