Partia Baas (Syria)

Partia Baas

‏حزب البعث العربي الاشتراكي‎

Państwo	Syria
Lider	Baszszar al-Asad
Data założenia	7 kwietnia 1947
Data rozwiązania	11 grudnia 2024 (de facto)
Adres siedziby	Damaszek
Ideologia polityczna	baasizm
Poglądy gospodarcze	społeczna gospodarka rynkowa
Liczba członków	2,8 mln (ok. 2011)
Barwy	barwy panarabskie

Partia Socjalistycznego Odrodzenia Arabskiego – Region Syria (arab. ‏حزب البعث العربي الاشتراكي – قطر سوريا‎, Hizb al-Baas al-Arabi al-Isztiraki – Kutr Surija), syryjska partia Baas – jedna z dwóch organizacji partyjnych powstałych po rozłamie w partii Baas w latach 60. XX wieku. Reprezentuje ideologię baasizmu, łączącą socjalizm arabski i panarabizm.

W 1947 Michel Aflak, Salah ad-Din al-Bitar oraz Zaki al-Arsuzi utworzyli w Damaszku Partię Odrodzenia Arabskiego (arab. Hizb al-Baas al-Arabi). Program ideowy organizacji – baasizm – sformułowany został przede wszystkim przez Aflaka i głosił potrzebę zjednoczenia wszystkich Arabów, tworzących jeden narodów, we wspólnym państwie, a następnie budowę ustroju socjalistycznego, który był jednak definiowany w sposób bardzo ogólny (miał stanowić połączenie elementów myśli socjalistycznej z Europy ze specyfiką arabską). Ostateczny kształt i nazwę partia przybrała w 1952, po połączeniu z Arabską Partią Socjalistyczną kierowaną przez Akrama al-Hauraniego. Elektorat partii stanowiło głównie chłopstwo z regionu Hamy, gdzie popularny był al-Haurani, oraz studenci i intelektualiści z miast. Z czasem partia poszerzała swoją bazę społeczną zwłaszcza o niezamożną ludność prowincji oraz o mniejszości religijne i etniczne, z entuzjazmem przyjmujące jej hasła równouprawnienia Arabów niezależnie od wyznania.

Partia Baas doprowadziła w 1958 do zawarcia przez Syrię unii z naserowskim Egiptem, jednak powstała w ten sposób Zjednoczona Republika Arabska przetrwała tylko trzy lata. Fiasko unii doprowadziło również do ogromnego spadku wpływów organizacji. Równolegle jednak tajną organizację, Komitet Wojskowy, utworzyli w 1959 sympatyzujący z baasizmem oficerowie, pragnąc przejąć władzę i przystąpić do realizacji programu partii drogą rewolucyjną. Ostatecznie stało się tak w 1963, gdy Komitet Wojskowy przeprowadził w Syrii udany zamach stanu. W ciągu kolejnych trzech lat rządząca autorytarnie partia przeprowadziła szereg reform (nacjonalizacja banków i większości przedsiębiorstw, reforma rolna). Równocześnie wewnątrz organizacji trwały spory na tle ideologicznym, ale również religijnym i etnicznym. W 1966 frakcja radykalna kierowana przez Salaha Dżadida przeprowadziła drugi zamach stanu, przejmując kontrolę nad krajem i wzmacniając socjalistyczny kierunek polityki wewnętrznej. Przegrana wojna sześciodniowa doprowadziła jednak do utraty popularności tej grupy. Kolejna faza walk o władzę w partii i w kraju zakończyła się sukcesem bardziej umiarkowanego Hafiza al-Asada, który objął władzę dyktatorską w 1970 i sprawował ją do śmierci w 2000. Od zamachu stanu w 1963 wszystkie rządy w Syrii tworzone były przez partię Baas, a istniejący od 1971 pluralizm partyjny miał charakter fasadowy.

W latach 60. XX wieku partia Baas, dotąd oficjalnie jednolita, podzieliła się na konkurujące ze sobą gałęzie syryjską i iracką. Każda z nich prowadziła swoje oddziały również w innych państwach arabskich.

W okresie rządów al-Asada partia Baas z organizacji „awangardy rewolucyjnej” stała się partią masową, której podstawowym celem było utrzymywanie władzy w kraju, sprawowanie kontroli nad instytucjami państwowymi. W praktyce stopniowo rezygnowano z socjalistycznego programu głoszonego przez założycieli organizacji. Oficjalnie koniec starań o budowę socjalizmu w Syrii ogłosił syn Hafiza al-Asada i jego następca na urzędzie prezydenta, jak również na stanowisku sekretarza generalnego partii. Od przejęcia przez niego władzy w 2000 partia stopniowo traciła na znaczeniu w systemie władzy w kraju, chociaż nadal stanowiła ważny czynnik katalizowania społecznej aktywności i budowania bazy poparcia dla rządu. Po wybuchu w Syrii protestów przeciwko władzy al-Asada z konstytucji Syrii usunięto wzmiankę o przewodniej roli partii. Rządy baasistów w Syrii zostały obalone w grudniu 2024.