Rybozymy

Rybozymy – substancje zbudowane z kwasu rybonukleinowego (RNA) zdolne do katalizowania pewnych reakcji chemicznych. Spełniają zatem funkcje analogiczne do enzymów białkowych.

Rybozymy występują u wszystkich organizmów, przede wszystkim w mechanizmie syntezy białek oraz przemian kwasów nukleinowych. Transferaza peptydylowa – enzym wchodzący w skład rybosomów, który tworzy wiązania peptydowe, jest rybozymem (rRNA). Inną ważną funkcją rybozymów snRNA jest wycinanie intronów ze świeżo zsyntetyzowanego mRNA. Niektóre rybonukleazy także są rybozymami.

Rybozymy spełniają też wiele innych funkcji, m.in. wchodzą w skład wielu wirusów.

Rybozymy występują także u bakterii i eukariontów. Te cząsteczki RNA mogą katalizować wycięcie określonego fragmentu samej siebie lub innej cząsteczki RNA. W ten sposób łamią one jedną z klasycznych zasad genetyki molekularnej zakładającą, iż biokatalizatorami reakcji chemicznych zachodzących w komórce (enzymami) są zawsze cząsteczki białka^[1].

Pojawiły się już pierwsze eksperymentalne zastosowania rybozymów w leczeniu chorób, m.in. zakażenia HIV oraz do terapii genowej.

Badania nad rybozymami znajdują się wciąż we wczesnym stadium. Można się spodziewać wielu nowych odkryć w tej dziedzinie.

W 2001 zsyntetyzowano pierwszą rybozymową polimerazę RNA.

Warto odnotować, że odkryto rybozymy, które mogą skutecznie katalizować niektóre reakcje organiczne, pełniąc rolę induktorów chiralności. Opisano asymetryczną wersję reakcji Dielsa-Aldera katalizowaną przez rybozym, w której nadmiar enancjomeryczny sięgał 90%.