Special Operations Executive

Zarząd Operacji Specjalnych
SOE

Special Operations Executive

Państwo	Wielka Brytania
Data utworzenia	22 lipca 1940
Data likwidacji	15 stycznia 1946
Siedziba	64 Baker Street, Londyn
Szef	Frank Nelson (pierwszy) Colin Gubbins (ostatni)
Zatrudnienie	13 tys. ludzi
brak współrzędnych
Multimedia w Wikimedia Commons

Zarząd (Kierownictwo) Operacji Specjalnych^[1] (ang. Special Operations Executive, SOE) – brytyjska tajna agencja rządowa, której zadaniem było m.in. prowadzenie wojny nieregularnej, tj. dywersji, sabotażu, operacji specjalnych, koordynacja działań politycznych i propagandowych, wspomaganie ruchu oporu w okupowanych przez państwa Osi krajach Europy oraz prowadzenie działań także na Bliskim i Dalekim Wschodzie w czasie II wojny światowej.

25 maja 1940 szef Imperialnego Sztabu Generalnego (ang. Chief of the Imperial General Staff) przedstawił brytyjskiemu rządowi memoriał, postulujący m.in. ataki na cele gospodarcze, osłabianie morale Niemców oraz wywołanie powstania w krajach okupowanych przez Niemców. Do realizacji takich celów potrzebna była specjalna organizacja^[2].

SOE utworzono decyzją Winstona Churchilla 19 lipca 1940 roku, jej zadania definiowała tzw. Karta SOE, uchwalona przez brytyjski Gabinet Wojenny 22 lipca 1940 r. Dokument ten do dzisiaj jest tajny^[3]. Nadzór nad SOE sprawował minister wojny ekonomicznej Hugh Dalton. SOE nie było w pełni samodzielne – uzależnione było operacyjnie od brytyjskiego lotnictwa i marynarki, materiałowo od ministerstwa wojny, politycznie od ministerstwa spraw zagranicznych, strategicznie podlegało Komitetowi Szefów Sztabu Imperialnego^[2].

SOE współpracowało z Royal Navy, z jednostką wyposażoną w mały zespół okrętów nawodnych i podwodnych, które używane były np. do przerzucania agentów i sprzętu do krajów okupowanych takich jak Francja, Norwegia, Włochy, Jugosławia i Grecja. SOE korzystało także z usług RAF, samolotów z 138 i 161 dywizjonów bombowych RAF. SOE ściśle współpracowało również z utworzonym w czerwcu 1942 roku Biurem Służb Strategicznych (OSS – Office of Strategic Services), amerykańską agencją wywiadowczą działającą w czasie II wojny światowej na terenie okupowanej Europy i nie tylko, lecz często z takiej współpracy wynikały nieporozumienia i spory między obiema służbami, tak samo było w przypadku współpracy SOE z MI6.

Centrala SOE mieściła się w Londynie, początkowo zajmowała trzy piętra St. Ermin’s Hotel^[4], następnie przeniosła się do budynku przy Baker Street nr 64 pod nazwą Union Trading Company. Special Operations Executive powstało w wyniku połączenia działających od czerwca 1940 roku Departamentu – MI R, Ministerstwa Wojny Sekcji D (sabotaż), części SIS/MI6 oraz zespołu ministerstwa spraw zagranicznych ds. propagandy Electra House(inne języki)^[5]. SOE miało swoje placówki w głównych miastach Europy i Afryki, jak m.in. Sztokholm, Lizbona, Madryt, Bari, Algier. Gdy hitlerowcy rozpoczęli bombardowania Londynu, komórki SOE ulokowano na terenie majątków ziemskich w Szkocji: w Grendon, Poundon, Dunbar, Bister, miały kryptonimy: Stations 53-A, 53-B, 53-C, 53-D^[6].

Agenci SOE byli szkoleni w ośrodkach w Anglii oraz na zachodnim wybrzeżu Szkocji, gdzie uczono ich m.in. walki wręcz, posługiwania się różnego rodzaju bronią, wspinaczki, skakania ze spadochronem, zdobywania informacji, jak zachować się podczas przesłuchań, jak przeprowadzać akcje dywersyjne itd.