Savez komunista Slovenije

Savez komunista Slovenije (SKS; slovenski: Zveza komunistov Slovenije, ZKS) bila je komunistička partija, odnosno republička organizacija Saveza komunista Jugoslavije u Sloveniji. Osnovana je 1937. godine pod nazivom Komunistička partija Slovenije (KPS; slovenski: Komunistična partija Slovenije, KPS) kao prva od tadašnjih partijskih organizacija KPJ (uz Komunističku partiju Hrvatske) koja je stekla određenu autonomiju. S obzirom da je KPJ u tadašnjoj Kraljevini Jugoslaviji bila u ilegali, njen osnivački kongres je održan u tajnosti.

KPS je imala važnu ulogu za vrijeme Drugog svjetskog rata, s obzirom da se, za razliku od partijskih organizacija u ostatku Jugoslavije, već odmah nakon okupacije uspjela povezati s drugim ne-komunističkim pojedincima i strankama te organizirati široki pokret otpora zvan Osvobodilna fronta. KPS je po završetku rata ostvarila svoje proklamirane ciljeve o stvaranju nove Jugoslavije na federalnim osnovama gdje je Slovenija postala jedna od republika. Međutim, isto je tako uvela i jednopartijski sistem u Sloveniji.

KPS je 1952. promijenila ime u ZKS, a njeni su kadrovi - pogotovo Edvard Kardelj - stekli važnu ulogu u stvaranju službene ideologije SFRJ, odnosno sistema samoupravnog socijalizma. ZKS će s vremenom steći reputaciju jedne od najliberalnijih partijskih organizacija u Jugoslaviji, a što će posebno do izražaja doći izglasavanjem jugoslavenskog ustava 1974. godine, odnosno početkom federalizacije same Partije. 1980-ih ZKS se počinje zalagati za opsežne ekonomske reforme u smjeru napuštanja socijalizma, kao i političke reforme u smjeru uvođenja višestranačja i civilnog društva te orijentaciju SFRJ prema Zapadu, odnosno tadašnjoj Evropskoj ekonomskoj zajednici.

Te su tendencije ZKS postupno dovele u sukob s konzervativnim snagama na čelu s JNA, ali i sa Slobodanom Miloševićem u čijoj su antibirokratskoj revoluciji vidjeli opasnost po tadašnji status Slovenije u SFRJ. ZKS se tako već 1988. preko svojih predstavnika otvoreno suprotstavila Miloševiću, osudila intervenciju JNA prilikom nemira na Kosovu i nasilnog rušenja rukovodstva SK Kosova sljedeće godine. U septembru 1989. su pod njenim vodstvom doneseni amandmani na Ustav SR Slovenije kojima je proglašen primat republičkih nad saveznim zakonima, ali i stvoren okvir za prve višestranačke izbore.

U januaru 1990. godine je SK Slovenije, nako neuspjelih pokušaja kompromisa sa Miloševićem i njegovim pristašama, povukla svoju delegaciju sa XIV kongresa SKJ, čime je de facto započeo raspad SKJ, nakon koga će uslijediti i formalni raspad SFRJ.

ZKS je s vlasti sišla nakon prvih demokratskih izbora u proljeće 1990. godine. Prije toga je promijenila ime u Socijaldemokratska obnova (slovenski: Socialdemokratska prenova, SDP), a 1993. se zajedno s nekoliko lijevih stranaka ujedinila u Združenu listu socijalnih demokrata.