Bullgaria

Republika e Bullgarisë Република България Republika Bŭlgariya
Flamuri Stema
Parimi: Съединението прави силата Sŭedinenieto pravi silata ("Bashkimi bën fuqinë")
Himni: Мила Родино "Mila Rodino" ("E dashur Mëmëdhe")
Vendndodhje e Bullgarisë (e gjelbër e errët)
Kryeqyteti dhe qyteti më i madh	Sofja 42°41′51″N 23°19′21″E / 42.69750°N 23.32250°E / 42.69750; 23.32250 (Largo)
Gjuhët zyrtare	Bullgarisht[1]
Shkrimi zyrtar	Cirilik
Grupet etnike (2021)[2]	84.6% Bullgarë 8.4% Turq 4.4% Romë 2.6% të tjerë
Besimi (2021)[2]	64.7% Krishterimi 62.7% Ortodoksia Bullgare 2.0% krishterë të tjerë 15.9% pa fe 9.8% Islami 0.1% të tjerë 9.5% nuk janë përgjigjur
Nofka	Bullgar/e
Qeveria
Lloji i qeverisjes	Republika parlamentare unitare
• Presidenti	Rumen Radev
• Zëvendës Presidenti	Iliana Iotova
• Kryeministri	Dimitar Glavchev
• Kryetari i Asamblesë Kombëtare	Raya Nazaryan
Kuvendi	Asambleja Kombëtare
Historia e themelimit
• Perandoria e Parë Bullgare	681–1018
• Perandoria e Dytë Bullgare	1185–1396
• Principata e Bugllarisë	3 mars 1878
• Pavarësia nga Perandoria Osmane	5 tetor 1908
• Monarkia u shfuqizua	15 September 1946
• Forma aktuale e shtetit	15 nëntor 1990
• U bashkua me NATO	29 mars 2004
• U bashkua me BE	1 janar 2007
Sipërfaqja
• Gjithsej	110,993.6[3] km2 (42,854.9 sq mi) (103-të)
• Ujë (%)	2.16[4]
Popullsia
• Përllogaritje 2023	6,385,500 (109-të)
• Dendësia	63/km2 (163.2/sq mi) (154-të)
Ekonomia
PBB (PFB)	Përllogaritje 2023
• Gjithsej	$216.499 billion[5] (73-të)
• Për kokë banori	$33,780[5] (55-të)
PBB (zyrtare)	Përllogaritje 2023
• Gjithsej	$103.099 billion[5] (69-të)
• Për kokë banori	$16,086[5] (60-të)
Monedha	Lev (BGN)
Të dhëna të tjera
Gini (2023)	37.2[6] i mesëm
IZHNJ (2022)	0.799[7] i lartë · 70-të
Zona kohore	UTC+2 (EET)
• Verës	UTC+3 (EEST)
Formati i datës	dd.mm.yyyy
Ana e drejtimit të makinës	right
Prefiksi telefonik	+359
Kodi i internetit TLD	Stampa:Hilst Gjithashtu .eu si shtetet e tjera anëtare të Bashkimit Evropian

Bullgaria (bullgarisht: България) zyrtarisht Republika e Bullgarisë (bullgarisht: Република България), është një vend në Evropën Juglindore. E vendosur në perëndim të Detit të Zi dhe në jug të lumit Danub, Bullgaria kufizohet nga Rumania në veri, Serbia dhe Maqedonia e Veriut në perëndim, Greqia dhe Turqia në jug. Me një territor prej 110.994 kilometra katrorë, Bullgaria është shteti i 16-të më i madh në Evropë. Sofja është kryeqyteti dhe qyteti më i madh i vendit; qytete të tjera të mëdha përfshijnë Burgas, Plovdiv, dhe Varna.

Kulturat e organizuara parahistorike filluan zhvillimin në tokat bullgare gjatë periudhës neolitike. Historia e saj e lashtë përfshin praninë e trakëve dhe më vonë persianëve, greqishtfolësit antike dhe romakëve. Shfaqja e një shteti të bashkuar bullgar daton në themelimin e Perandorisë së Parë Bullgare në 681 pas Krishtit, e cila dominoi pjesën më të madhe të Ballkanit dhe funksiononte si një qendër kulturore për sllavët gjatë Mesjetës. Me rënien e Perandorisë së Dytë Bullgare në 1396, territoret e saj ranë nën sundimin osman për gati pesë shekuj. Lufta Ruso-Turke (1877–1878) çoi në formimin e shtetit të tretë bullgar. Vitet në vijim panë disa konflikte me fqinjët e saj, gjë që shkaktoi Bullgarinë të lidhej me Gjermaninë në të dy luftërave botërore. Në vitin 1946 Bullgaria u bë një shtet socialist një-partiak, si pjesë e Bllokut Lindor të kryesuar nga sovjetikët. Në dhjetor të vitit 1989 Partia Komuniste në pushtet lejoi zgjedhjet shumëpartiake, gjë që më pas çoi në tranzicionin e Bullgarisë në një demokraci dhe një ekonomi të bazuar në treg.

Bullgaria ka një ekonomi me të ardhura të mesme të larta, ekonomia e saj e tregut është pjesë e Tregut të Vetëm Evropian dhe bazohet kryesisht në shërbime, e ndjekur nga industria - veçanërisht ndërtimi i makinerive dhe minierat - dhe bujqësia. Vendi përballet me një krizë demografike; popullsia e saj arriti kulmin në 9 milionë në vitin 1989 dhe që atëherë ka rënë në nën 6.4 milionë që nga viti 2024. Bullgaria është anëtare e Bashkimit Evropian, Zonës Shengen, NATO-s dhe Këshillit të Evropës. Ajo është gjithashtu një anëtar themelues i OSBE-së dhe ka marrë një vend në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara tre herë.

1. ^ "Constitution of the Republic of Bulgaria" (në anglisht). National Assembly of the Republic of Bulgaria. Arkivuar nga origjinali më 19 gusht 2019. Marrë më 30 gusht 2020.
2. ^ ^{a b} "Преброяване 2021: Етнокултурна характеристика на населението" [Regjistrimi 2021: Karakteristikat etnokulturore të popullsisë] (PDF) (në bullgarisht). Instituti Kombëtar i Statistikave të Bullgarisë. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 24 nëntor 2022.
3. ^ Penin, Rumen (2007). Природна география на България [Gjeografia Natyrore e Bullgarisë] (në bullgarisht). Bulvest 2000. fq. 18. ISBN 978-954-18-0546-6.
4. ^ "Field listing: Area". The World Factbook (në anglisht). Central Intelligence Agency. Arkivuar nga origjinali më 31 janar 2014. Marrë më 9 tetor 2018.
5. ^ ^{a b c d} "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Bulgaria)" (në anglisht). International Monetary Fund. 10 tetor 2023. Arkivuar nga origjinali më 17 tetor 2023. Marrë më 11 tetor 2023.
6. ^ "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu (në anglisht). Eurostat. Arkivuar nga origjinali më 20 mars 2019. Marrë më 9 qershor 2024.
7. ^ "Human Development Report 2023/24" (PDF) (në anglisht). United Nations Development Programme. 13 mars 2024. Marrë më 13 mars 2024.