Wanyambo

Wanyambo ni kabila la watu wa Tanzania wanaoishi katika Mkoa wa Kagera, Wilaya ya Karagwe. Watu wake ni wakulima na wafugaji.^[1]

Lugha yao ni Kinyambo ambacho kinashabihana na Kinyankole, Kilongo na Kihaya.

Wengi huwachanganya Wanyambo na Wahaya kwa kuwa lugha zao zinafanana. Inasemekana kwamba hata Wanyambo wenyewe, hasa waishio nje ya Karagwe, hawana ufahamu kama wao ni Wanyambo au ni Wahaya.

Kuhusu Wanyambo wanasema walitokana na kizazi cha Kanyambo mtoto wa Ruhanga ambaye alitumwa kuanzisha nchi ya Karagwe toka Bunyoro, lakini watu husema kuwa nchini Uganda kuna mababu zao waliozaliwa kutoka Karagwe na zipo aina ya ndizi asilia inaitwa enyambo, na wapo ng'ombe asilia wenye pembe fupi waitwaye Ente ye Nyambo.

Wanyambo ni kabila lililokuwa miongoni mwa makabila makubwa na yenye nguvu za kivita na kiuchumi. Watu wa kabila hili la wanyambo walikuwa na ufalme ulioongozwa na wafalme Abakama 14 kwa nyakati tofauti.

Kwa sasa baadhi ya Wanyambo wamechanganyikana na asili ya Kinyarwanda kwa sababu wakimbizi waliishi Karagwe na kuoana au kuzaliana na wenyeji wao.

Wanyambo wana utamaduni tofauti na makabila mengine ya mkoa wa Kagera. Kwa mfano, mavazi yaliyotumika (yalifahamika kama "embugu") zilitokana na magome ya miti iitwayo kwa Kinyambo "emitoma".

Wametawaliwa na viongozi walioitwa "omukama" na walio maarufu sana mpaka sasa ni: omukama Rumanyika na omukama Ruhinda Snr (balozi mstaafu) anayekaa makao makuu huko Karagwe, Nyakahanga. Watu wengine wajulikanao ni familia ya Gabagambi walioishi Nyakahanga karibu na kiongozi huyo wa jadi.

Wanyambo hupenda kula ndizi kama chakula chao. Zamani ungemuuliza Mnyambo halisi alichokula, angesema "nalya ebitoke", maana "nimekula chakula", ila kama angekula ugali angesema "tinalya akantu", maana "sijala chochote".

1. ↑ https://karagweyetu.blogspot.com/2013/04/historia-ya-wanyambo-wanyambo-ni-kabila.html