Bakal

Para sa ibang gamit, tingnan ang Bakal (paglilinaw), Hero (paglilinaw), Yero (paglilinaw) at Iron (paglilinaw).

Iron, ₂₆Fe

Iron
Allotropes	tingnan ang mga alotropo ng bakal
Appearance	lustrous metallic with a grayish tinge
Standard atomic weight Ar°(Fe)
	55.845±0.002 55.845±0.002 (pinaikli)[1][2]
Iron sa talahanayang peryodiko
Hydrogen Helium Lithium Beryllium Boron Carbon Nitrogen Oxygen Fluorine Neon Sodium Magnesium Aluminium Silicon Phosphorus Sulfur Chlorine Argon Potassium Calcium Scandium Titanium Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc Gallium Germanium Arsenic Selenium Bromine Krypton Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium Indium Tin Antimony Tellurium Iodine Xenon Caesium Barium Lanthanum Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium Gadolinium Terbium Dysprosium Holmium Erbium Thulium Ytterbium Lutetium Hafnium Tantalum Tungsten Rhenium Osmium Iridium Platinum Gold Mercury (element) Thallium Lead Bismuth Polonium Astatine Radon Francium Radium Actinium Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Americium Curium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium Rutherfordium Dubnium Seaborgium Bohrium Hassium Meitnerium Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium Flerovium Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson – ↑ Fe ↓ Ru manganese ← iron → cobalt
Atomikong bilang (Z)	26
Group	8
Period	4
Block	d-block
Electron configuration	[Ar] 3d6 4s2
Electrons per shell	2, 8, 14, 2
Physical properties
Phase at STP	solido
Melting point	1811 K ​(1538 °C, ​2800 °F)
Boiling point	3134 K ​(2861 °C, ​5182 °F)
Density (at 20° C)	7.874 g/cm3 [3]
when liquid (at m.p.)	6.98 g/cm3
Heat of fusion	13.81 kJ/mol
Heat of vaporization	340 kJ/mol
Molar heat capacity	25.10 J/(mol·K)
Vapor pressure P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1728 1890 2091 2346 2679 3132
Atomic properties
Oxidation states	−4, −2, −1, 0, +1,[4] +2, +3, +4, +5,[5] +6, +7[6] (isang anpoterong oksido)
Electronegativity	Pauling scale: 1.83
Ionization energies	1st: 762.5 kJ/mol 2nd: 1561.9 kJ/mol 3rd: 2957 kJ/mol (more)
Atomic radius	empirical: 126 pm
Covalent radius	Low spin: 132±3 pm High spin: 152±6 pm
Van der Waals radius	194 [1] pm
Mga linyang espektral ng iron
Other properties
Natural occurrence	primordiyal
Crystal structure	α-Fe: ​body-centered cubic (bcc) (cI2)
Lattice constant	a = 286.65 pm (at 20 °C)[3]
Crystal structure	γ-Fe (912–1394 °C): ​face-centered cubic (fcc) (cF4)
Lattice constant	a = 364.68 pm (at 916 °C)[7]
Thermal expansion	12.07×10−6/K (at 20 °C)[3]
Thermal conductivity	80.4 W/(m⋅K)
Electrical resistivity	96.1 nΩ⋅m (at 20 °C)
Curie point	1043 K
Magnetic ordering	ferromagnetic
Young's modulus	211 GPa
Shear modulus	82 GPa
Bulk modulus	170 GPa
Speed of sound thin rod	5120 m/s (at r.t.) (electrolytic)
Poisson ratio	0.29
Mohs hardness	4
Vickers hardness	608 MPa
Brinell hardness	200–1180 MPa
CAS Number	7439-89-6
History
Discovery	before 5000 BC
Symbol	"Fe": mula sa Latin na ferrum
Isotopes of iron t b
Main isotopes[8] Decay abun­dance half-life (t1/2) mode pro­duct 54Fe 5.85% stable 55Fe synth 2.73 y ε 55Mn 56Fe 91.8% stable 57Fe 2.12% stable 58Fe 0.28% stable 59Fe synth 44.6 d β− 59Co 60Fe trace 2.6×106 y β− 60Co
Kategorya: Iron tingnan usapan baguhin | references

Ang bakal, yero, iyero, uwit, hero, o hiero (Kastila: hierro, Ingles: iron), may atomikong bilang na 26, atomikong timbang na 55.845±0.002, punto ng pagkatunaw na 1811 K ​(1538 °C, ​2800 °F), punto ng pagkulo na 3134 K ​(2861 °C, ​5182 °F), ay isang elementong kimikal at metal na may simbolong Fe. Makinang ito at may hawig ang kaputian sa kulay ng pilak. Napupukpok ito, nahuhubog, at nababatak. Nakakagawa mula rito ng balani. Sa teknolohiya at industriya, nagagamit ang elementong ito sa konstruksiyon at paggawa ng mga makinarya, sa napakaraming kaparaanan.^[9]

Ang pagkuha ng magagamit na metal mula sa inang-bato ng bakal ay nangangailangan ng mga tapahan (kiln) o hurno na may kakayahang umabot sa 1,500 °C (2,730 °F), mga 500 °C (932 °F) na mas mataas kaysa sa kinakailangan para matunaw ang elemental na tanso. Ang mga tao ay nagsimulang makabisado ang prosesong iyon sa Eurasia noong ika-2 milenyo BC at ang paggamit ng mga kasangkapang bakal at armas ay nagsimulang palitan ang mga haluang tanso - sa ilang mga rehiyon, mga 1200 BC lamang. Itinuturing ang kaganapang iyon na paglipat mula sa Panahong Bronse patungo sa Panahong Bakal. Sa modernong mundo, ang mga bakal na haluang metal, tulad ng aserong bakal, hindi kinakalawang na asero, pundidong bakal (cast iron) at mga espesyal na bakal, ay sa ngayon ang pinakakaraniwang pang-industriya na mga metal, dahil sa kanilang mga mekanikal na katangian at katipiran. Napakahalaga ang industriya ng bakal at asero sa ekonomiya, at pinakamurang metal ang bakal, na may prinepresyuhan kada kilo.

Ang katawan ng isang nasa hustong gulang na tao ay naglalaman ng humigit-kumulang 4 na gramo (0.005% sa timbang ng katawan) ng bakal, karamihan ay nasa hemoglobina at miyoglobina. Gumaganap ang dalawang protinang ito ng mahahalagang papel sa paghahatid ng oksiheno sa pamamagitan ng dugo at imbakan ng oksiheno sa mga kalamnan. Upang mapanatili ang mga kinakailangang antas, nangangailangan ang metabolismo ng bakal ng tao ng isang pinakamababang bakal sa diyeta. Ang bakal ay ang metal din sa aktibong lugar ng maraming mahahalagang ensimang rodoks na may kinalaman sa respirasyong selular at oksihenasyon at pagbawas sa mga halaman at hayop.^[10]

1. ↑ "Standard Atomic Weights: Iron" (sa wikang Ingles). CIAAW. 1993.
2. ↑ Prohaska, Thomas; Irrgeher, Johanna; Benefield, Jacqueline; Böhlke, John K.; Chesson, Lesley A.; Coplen, Tyler B.; Ding, Tiping; Dunn, Philip J. H.; Gröning, Manfred; Holden, Norman E.; Meijer, Harro A. J. (2022-05-04). "Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report)". Pure and Applied Chemistry (sa wikang Ingles). doi:10.1515/pac-2019-0603. ISSN 1365-3075.
3. ↑ ^{3.0 3.1 3.2} Arblaster, John W. (2018). Selected Values of the Crystallographic Properties of Elements. Materials Park, Ohio: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
4. ↑ Ram, R. S.; Bernath, P. F. (2003). "Fourier transform emission spectroscopy of the g⁴Δ–a⁴Δ system of FeCl". Journal of Molecular Spectroscopy (sa wikang Ingles). 221 (2): 261. Bibcode:2003JMoSp.221..261R. doi:10.1016/S0022-2852(03)00225-X.
5. ↑ Demazeau, G.; Buffat, B.; Pouchard, M.; Hagenmuller, P. (1982). "Recent developments in the field of high oxidation states of transition elements in oxides stabilization of six-coordinated Iron(V)". Zeitschrift für anorganische und allgemeine Chemie (sa wikang Ingles). 491: 60–66. doi:10.1002/zaac.19824910109.
6. ↑ Lu, J.; Jian, J.; Huang, W.; Lin, H.; Li, J; Zhou, M. (2016). "Experimental and theoretical identification of the Fe(VII) oxidation state in FeO₄⁻". Physical Chemistry Chemical Physics (sa wikang Ingles). 18 (45): 31125–31131. Bibcode:2016PCCP...1831125L. doi:10.1039/C6CP06753K. PMID 27812577.
7. ↑ Cardarelli, François (2008). Materials Handbook: A Concise Desktop Reference. London: Springer. p. 65. ISBN 1-84628-668-9.
8. ↑ Kondev, F. G.; Wang, M.; Huang, W. J.; Naimi, S.; Audi, G. (2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear properties" (PDF). Chinese Physics C. 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae.
9. ↑ Gaboy, Luciano L. Iron, Fe, bakal, yero, uwit, hero - Gabby's Dictionary: Praktikal na Talahuluganang Ingles-Filipino ni Gabby/Gabby's Practical English-Filipino Dictionary, GabbyDictionary.com.
10. ↑ "Iron". Micronutrient Information Center, Linus Pauling Institute, Oregon State University, Corvallis, Oregon. April 2016. Nakuha noong 6 March 2018.