Sun Yat-sen

Ang artikulong ito, pahina, o bahagi nito ay kasalukuyang nasa gitna ng pagpapalawig o malawakang pagbabago. Maaari ka ring tumulong sa pagsasagawa ng mga pagbabago. Pakisilip ang mga nakaraang pagbabago kung gusto mong makipag-usap sa user na naglagay nito rito. Maaari itong tanggalin kung walang naganap na mga pagbabago sa mga susunod na araw matapos itong ipaskil dito. Maliban kung walang mga pagbabago, hindi dapat ito burahin.

Ang artikulong ito ay nangangailangan ng maayos na salin. (Disyembre 2022)

Sun Yat-Sen
Probisyonal na Pangulo ng Republika ng Tsina
Nasa puwesto 1 Enero 1912 – 10 Marso 1912
Pangalawang Pangulo	Li Yuanhong
Nakaraang sinundan	Puyi (Emperador ng Tsina)
Sinundan ni	Yuan Shikai
Premier ng Kuomintang ng Tsina
Nasa puwesto 10 Oktubre 1919 – 12 Marso 1925
Nakaraang sinundan	Sarili (bilang Premier ng Partidong Rebolusyonaryo ng Tsina)
Sinundan ni	Zhang Renjie (bilang tagapangulo)
Personal na detalye
Kabansaan	Tsino Amerikano (1904–1909)
Partidong pampolitika	Kuomintang
Ibang ugnayang pampolitika	Partidong Rebolusyonaryo ng Tsina
Asawa	Lu Muzhen (1885–1915) Kaoru Otsuki (1903–1906) Soong Ching-ling (1915–1925)
Domestikong kapareha	Chen Cuifen (1892–1925)
Anak	Sun Fo Sun Yan Sun Wan Fumiko Miyagawa (ipinanganak 1906)
Alma mater	Kolehiyong Medisina ng Hong Kong para sa mga Tsino
Trabaho	Manggagamot Politiko Rebolusyonaryo Manunulat
Pirma

Si Sun Yat-sen ( /ˈsʊn ˈjɑːtˈsɛn/; 12 Nobyembre 1866 – 12 Marso 1925)^[1][2] ay isang Intsik na manggagamot at rebolusyonaryo, ang unang pangulo at ang amang tagapagtatag (founding father) ng Republika ng Tsina. Bilang ang nangunguna sa lahat ng mga tagapanguna ng Republika ng Tsina, si Sun ay tinaguriang "Ama ng Bansa" sa Republika ng Tsina (ROC), Hong Kong at Macau, at ang "hudyat ng demokratikong rebolusyon" sa Republikang Bayan ng Tsina (PRC). Ito ay dahil sa kanyang makasaysayang papel na nakatulong sa pagbagsak ng kapangyarihan ng Dinastiyang Qing sa mga panahon na humahantong sa Rebolusyong Xinhai. Siya ay itinalaga upang maglingkod bilang Pansamantalang Pangulo ng bagong tatag na Republika ng Tsina noong 1912. Siya rin ay kasama sa mga nagtatag ng Makabayang Samahan ng Tsina, kung saan siya ang itinalagang unang pinuno nito.^[3] Si Sun ay naging simbolo ng pagkakaisa sa post-Imperyal na Tsina, at siya ay nananatiling kahanga-hangang Tsinong politiko sa loob ng ika-20 siglo, kung saan pinupuri siya ng magkabilang panig sa Taiwan Strait.

Kahit na si Sun ay itinuturing na isa sa mga pinakadakilang lider ng modernong Tsina, ang kanyang pampulitikang buhay ay puno ng pakikibaka at madalas na pagpapatapon. Matapos ang tagumpay ng rebolusyon, mabilis siyang sumang-ayon, dahil sa panggigipit ng Grupong Beiyang, mula sa kanyang posisyon bilang Pangulo ng bagong tatag na Republika ng Tsina, at pinamunuan ang sunud-sunod na rebolusyonaryong pamahalaan bilang hamon sa mga warlord na kumokontrol sa karamihan ng bansa. Hindi nabuhay si Sun upang makita ang kanyang partido na pinagsama ang kapangyarihan nito sa panahon ng Hilagang Paglalakbay. Ang kanyang partido, na bumuo ng isang marupok na alyansa sa Komunista, ay nahati sa dalawang paksyon pagkatapos ng kanyang kamatayan.

Ang pangunahing pamana ni Sun ay nakasalalay sa kanyang pagbuo ng mga pilosopiyang pampulitika na kilala bilang Tatlong Prinsipyo ng Bayan: nasyonalismo (di-etniko, kalayaan mula sa imperyalistang dominasyon), demokrasya, at kabuhayan ng mga tao (malayang kalakalan at repormang Georgist sa buwis^[4]).^[5][6]

1. ↑ Singtao daily.
2. ↑ "Chronology of Dr. Sun Yat-sen". National Dr. Sun Yat-sen Memorial Hall. Inarkibo mula sa orihinal noong 16 Abril 2014. Nakuha noong 12 March 2014.
3. ↑ Derek Benjamin Heater. [1987] (1987).
4. ↑ Trescott, Paul B. (2007). Jingji Xue: The History of the Introduction of Western Economic Ideas Into China, 1850-1950. Chinese University Press. pp. 46–48. Inarkibo mula sa orihinal noong 2017-01-31. Nakuha noong 2016-12-14. 'The teachings of your single-taxer, Henry George, will be the basis of our program of reform.'
5. ↑ Schoppa, Keith R. [2000] (2000).
6. ↑ Trescott, Paul B. (1886). Protection or Free Trade: An examination of the tariff question, with especial regard to the interests of labor. Inarkibo mula sa orihinal noong 2006-06-15. Nakuha noong 2016-12-14.