Kolombiya

Bu madde veya sayfa başka bir dilden kötü bir biçimde tercüme edilmiştir. Sayfa makine çevirisi veya dilde yetkinliği bulunmayan bir çevirmen tarafından oluşturulmuş olabilir. Lütfen çeviriyi geliştirmek için yardım edin. (Aralık 2022)

Kolombiya República de Colombia (İspanyolca) Kolombiya Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Slogan "Libertad y Orden"  (İspanyolca) "Özgürlük ve Düzen"
Millî marş İspanyolca: Oh, Gloria Inmarcesible! O solmayan zafer!
Başkent ve en büyük şehir	Bogotá 4°39′K 74°3′B / 4.650°K 74.050°B / 4.650; -74.050
Resmî dil(ler)	İspanyolca
Tanınan bölgesel dil(ler)	İngilizce (San Andrés ve Providencia'da) 64 diğer dil [a]
Etnik gruplar (2018 census[1])	%87,58 Beyaz-Mestizo %6,68 Afro-Kolombiyalı (Karışık dahil) %4,31 Kızılderili %1,35 Belirtilmemiş %0,08 Diğer
Demonim	Kolombiyalı
Hükûmet	Üniter başkanlık cumhuriyeti
• Başkan Gustavo Petro • Başkan Yardımcısı Francia Márquez
Yasama organı	Kongre
• Üst meclis	Senato
• Alt meclis	Temsilciler Meclisi
İspanya'dan bağımsızlık
• İlan 20 Temmuz 1810 • Tanınma 7 Ağustos 1819 • Son üniterleşme 1886 • Panama'nın ayrılması 1903 • Mevcut anayasa 4 Temmuz 1991
Yüzölçümü
• Toplam	1.141.748 km2 (25.)
• Su (%)	2,1
Nüfus
• 2020 tahminî	50.372.424[2] (28..)
• Yoğunluk	42,23/km2 (173.)
GSYİH (SAGP)	2022 tahminî
• Toplam	$940,589 milyar[3] (32.)
• Kişi başına	$18.225[3] (84..)
GSYİH (nominal)	2022 tahminî
• Toplam	$351,281 milyar[3] (43.)
• Kişi başına	$6.806[3] (97.)
Gini (2020)	▲ 54.2[4] yüksek
İGE (2019)	0.767[5] yüksek · 83.
Para birimi	Kolombiya pesosu (COP)
Zaman dilimi	UTC-5[6] (CET)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+57
İnternet alan adı	.co
^Kolombiya Anayasası, tüm Kolombiya topraklarında resmi dil olarak İspanyolcayı ("Castellano") belirtse de, ülkede etnik gruplar tarafından konuşulan diğer dillerin her biri - yaklaşık 68 dil - kendi topraklarında da resmidir.[7] İngilizce San Andrés, Providencia ve Santa Catalina Takımadaları'nda da resmidir.[8]

Kolombiya (İspanyolca: Colombia^ⓘ) veya resmî adıyla Kolombiya Cumhuriyeti (İspanyolca: República de Colombia^ⓘ), Güney Amerika'da yer alan ve Kuzey Amerika'da adaları bulunan bir ülkedir. Kuzeybatıda Panama, kuzeyde Karayip Denizi, doğuda Venezuela ve Brezilya, güneyde Ekvador ve Peru ve batıda Büyük Okyanus ile çevrilidir.^[9] Yüz ölçümüne göre Güney Amerika'nın 4.,^[10] dünyanın ise 26. en geniş ülkesidir. Ülke 32 departman ve aynı zamanda en büyük şehir olan Bogotá Başkent Bölgesi'ne ayrılmıştır.

Nüfusu 50 milyonun üzerinde olan Kolombiya dil ve etnisite bakımından dünyanın en çeşitli ülkelerinden biridir. İspanyolca konuşan ülkeler arasında, Meksika'dan sonra en kalabalık ikinci ülkedir.^[11][12] Yerli uygarlıklar, Avrupalı yerleşimciler, Afrikalı köleler ile Avrupa ve Orta Doğu'dan gelen göçmenler, ülkenin zengin kültürel mirasının kaynaklarını oluşturur. Ülkenin nüfus merkezleri And Dağları ve Karayip kıyısında yoğunlaşmıştır.

Günümüz Kolombiya topraklarında insan yaşamına dair en eski kanıtlar MÖ 12.000'e aittir. Çipça (Muisca), Quimbaya ve Tairona gibi yerli kültürler bölgede bilinen en eski uygarlıklardır. İspanyollar 1499'da La Guajira'ya ayak basarak sömürgeleştirme sürecini başlattılar. 16. yüzyıla dek bölgenin çeşitli kısımları sömürgeleştirildi ve Santafé de Bogotá başkentli Yeni Granada Krallığı kuruldu. 1810'da Yeni Granada Birleşik İlleri adıyla İspanyol İmparatorluğu'ndan bağımsızlık ilan edildi. Ülkede önceleri Granada Konfederasyonu (1858) ve Kolombiya Birleşik Devletleri (1863) gibi federal yönetimler denendi ancak bu yönetimler uzun süreli olmadı ve 1886'da Kolombiya Cumhuriyeti kuruldu. Panama'nın 1903'te ayrılmasıyla Kolombiya bugünkü sınırlarına ulaştı. 1960'larda ülkede düşük yoğunluklu silahlı çatışmalar ve politik şiddet artış gösterdi ve 1990'larda zirveye ulaştı. 2005'ten itibaren güvenlik, istikrar ve hukukun üstünlüğü alanlarında ilerlemeler sağlandı, aynı zamanda eşi görülmemiş bir ekonomik büyüme ve kalkınma dönemi yaşandı.^[13][14]

Kolombiya, Brezilya'nın ardından dünyanın en yüksek biyoçeşitlilik seviyesine sahip ikinci ülkesidir.^[15] Ülke toprakları Amazon yağmur ormanları, dağlık alanlar, otlaklar ve çöller gibi birçok farklı bölge içerir. Güney Amerika'da Atlas ve Pasifik okyanuslarının ikisine de kıyısı bulunan tek ülkedir.

Kolombiya, bir bölgesel güçtür ve Güney Amerika'nın en büyük üçüncü ekonomisine sahiptir.^[3] Kahve, çiçek, zümrüt, kömür ve petrol endüstrileri, Kolombiya ekonomisinin başlıca sektörleridir.^[16] Birleşmiş Milletler, Dünya Ticaret Örgütü, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Amerikan Devletleri Örgütü, Pasifik İttifakı ve And Topluluğu üyesidir. Ayrıca NATO'nun küresel ortaklarındandır.^[17][18]

1. ^ "visibilización estadística de los grupos étnicos". Censo General 2018. Departamento Administrativo Nacional de Estadistica (DANE). 16 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2020. 
2. ^ "¿Cuántos somos?". Departamento Administrativo Nacional de Estadística (DANE). 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2020. 
3. ^ ^{a b c d e} "World Economic Outlook Database: Colombia". International Monetary Fund. April 2022. 21 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Nisan 2022. 
4. ^ "GINI index (World Bank estimate) – Colombia". World Bank. 8 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2021. 
5. ^ "2019 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2019. 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2019. 
6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014. 
7. ^ 1991 Kolombiya Anayasası (Başlık I – Temel İlkelere İlişkin – Madde 10)
8. ^ "LEY 47 DE 1993" (İspanyolca). alcaldiabogota.gov.co. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014. 
9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014. 
10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014. 
11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014. 
12. ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014. 
13. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Enough Already! isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
14. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Colombia's GDP growth isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
15. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Biodiversity of Colombia isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
16. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Aralık 2014. 
17. ^ "Colombia: A Global NATO Partner". Dialogo Americas. 16 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2019. 
18. ^ Steve Slater (27 Nisan 2010). "After BRICs, look to CIVETS for growth – HSBC CEO". Reuters. 25 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021.