Medya Devleti

Medya Devleti Maday
Medya devletinin kapsadığı bölge
Başkent	Ekbatan
Resmî dil(ler)	Med dili
Yaygın dil(ler)	Medce
Resmî din	Politeizm, Zerdüştçülük
Hükûmet	Monarşi
Yüzölçümü
• Toplam	2.800.000 km2
Öncüller Ardıllar Manna Krallığı Atropatena Ahameniş İmparatorluğu
Günümüzdeki durumu	Azerbaycan Gürcistan Türkiye Türkmenistan İran Irak Suriye Afganistan Ermenistan Pakistan

Medya (Azerbaycanca: Midiya dövləti), Midiya (Grekçe: Μῆδοι), Mada (Farsça: Māda-)^[1] ya da Maday^[2][3] (İbranice: מָדַי, translit: Maday) — MÖ 728–MÖ 549 yılları arasında var olmuş eski bir doğu imparatorluğu,^[4] ayrıca kuzeyde Aras nehri ve Elbruz Dağı'na, doğuda Deşti-Kevir çölüne, batıda ise Zagros Dağları'na kadar uzanan tarihi bir bölgedir.

Devlet, ilk dönemde tarihi Azerbaycan^{[5][6][7][8][9][10][11]} bölgesinde kurulmuş, ancak kısa sürede genişleyerek Ön Asya'nın en güçlü devleti haline gelmiş ve bölge halklarının tarihinde büyük bir iz bırakarak kültürlerine güçlü bir etki yapmıştır.^[12] Mada kabile birliği, esasen Güney Azerbaycan'dan doğuda ve güneydoğuda yer alan bölgelerde şekillenmişti.^[13]

Azerbaycanlıların etnogenezinde rol oynayan halklardan biri^{[14][15][16][17][18][19]} olan madaylar tarafından kurulmuş ilk imparatorluk olan Medya, ondan önce Azerbaycan bölgesinde kurulmuş Manna devletinin tarihi, etnik ve kültürel varisi olarak kabul edilir.^[2][20][21]

Medya, Manna'nın güneydoğusunda yer alıyordu. Başkenti Ekbatana (günümüzde Hemedan) şehriydi.^[22][23] Medya (Maday, Matay, Amaday) adına ilk kez MÖ IX. yüzyıl kaynaklarında rastlanmıştır.^[24] Medya toprakları, MÖ IX–VIII. yüzyıllarda küçük vilayet yöneticileri tarafından yönetiliyordu. Manna'nın Gizilbunda vilayeti, her iki bölgenin sınırını oluşturuyordu.^[25]

1. ^ Azərbaycan tarixi (yeddi cilddə). Bakı: 2007, I cild.
2. ^ ^{a b} Q. Qeybullayev. Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən. Bakı: ADN, 1994, səh. 70–92
3. ^ X. Xəlili. Azərbaycan türklərinin etnogenezi və milli inkişaf tarixi. Bakı: 2007
4. ^ İqrar Əliyev. Midiya tarixi. Bakı: Elm, 1960, səh. 224. "Midiya Şərqin birinci imperiyası kimi tarix səhnəsinə çıxdı".
5. ^ Пахомов Е.А. Краткий курс истории Азербайджана. Баку: 1923
6. ^ İqrar Əliyev. Tarixi Azərbaycan ərazisində qədim dövlət – Midiya. Bakı: 1965
7. ^ Ф.А. Брокгауз, И.А. Ефрон. Энциклопедический словарь – Мидия – "Мидия – зап. часть Ирана, к В. от Загра и к С. от Сузианы. До Каспийского моря М. не достигала, будучи отделена от него племенами кадусеев, амардов и др. Страна делилась на собственную или Великую М. (теперь Иракаджеми) и Атропатену (Азербайджан)."
8. ^ Z. M. Bünyadov, Y. Yusifov. Azərbaycan tarixi. Bakı: 2007
9. ^ Q. Qeybullayev. Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən. Bakı: 1994. – "İlk vaxtlarda əsasən Kizilbunda (Cənubi Azərbaycan ərazisində indiki Qızıl-Üzən) çayının hövzələrində yaşamış Maday tayfası Assuriya ilə bir neçə əsr qanlı toqquşmalardan sonra, er. əv. 673-cü ildə öz dövlətini yaratmışdır."
10. ^ Firudin Cəlilov. Azər xalqı. II nəşri. Bakı: 2006
11. ^ Encyclopedia İranica – Media – "At the end of the 2nd millennium BCE, Median tribes began to settle in the territory of the future Media in western Iran, where, at that time, are attested many small principalities and different linguistic and ethnic groups: Gutians (q.v.), Lullubians, Kassites (q.v.), and Hurrians."
12. ^ "Britannica Ensiklopediyası, Midiya məqaləsi". 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011. 
13. ^ Azərbaycan tarixi (yeddi cilddə). Bakı: 2007, I cild. səh. 182
14. ^ Алиев И. Располагает ли наука доказательствами в пользу ирано-язычности мидян и атропатенцев? Можно ли считать мидян одними из предков азербайджанского народа? // ИАН АзССР, серия истории, философии, права, 1990, № 3–4.
15. ^ Алиев И. Роль мидийского элемента в этнической истории Атропатены//Кавказско-ближневосточный сборник, VIII, Тбилиси, 1988
16. ^ Q. Qeybullayev. Azərbaycan türklərinin təşəkkül tarixindən. Bakı: ADN, 1994, səh. 90–136,
17. ^ Гейбуллаев Г. А. К этногенезу азербайджанцев. Том 1. Баку: 1991, стр. 216–274
18. ^ Firudin Cəlilov. Azər xalqı. II nəşri. Bakı: 2006, səh. 161 – "Hər hansı bir ərazidə formalaşan xalq əvvəllər həmin ərazidə yaşamış tayfaların birbaşa və ya dolayı xələfidir. Mada əhalisi istər türk olsun, istər qeyri-türk, bugünkü Azərbaycan türklərinin soykökünü təşkil edən tayfalardandır. ".
19. ^ N. Rzayev. Əcdadların izi ilə. Bakı: ADN, 1992
20. ^ İ. M. Dyakonov. Midiya tarixi. Moskva–Leninqrad, 1956, səh. 330
21. ^ İqrar Əliyev. Midiya tarixi. Bakı: 1960, səh. 145.
22. ^ Herodot, III, 92
23. ^ "Encyclopædia Britannica. Media". 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2011. 
24. ^ Гейбуллаев Г. А. К этногенезу азербайджанцев. Том 1. Баку: 1991, стр. 273
25. ^ S. Qaşqay. Manna dövləti. Bakı: 1992, səh. 63