Psychologie

Psüchologii (gr. ψυχή psȳchḗ ‚Huuch, Oote, Lääbe, Lääbeskraft, Seel, Gäist, Gmüet‘ und λογία logía ‚s Reede über, s Wüsse vo, s Leere vo‘) isch en empirischi Wüsseschaft. Si beschribt und erklärt s Erlääbe und Verhalte vom Mensch, si Entwigglig im Lauf vom Lääbe und alli innere und üssere Ursache und Bedingige, wo drfür maassgääblig si. Wil d Empirii nit alli psüchologische Fenomeen erfasst, isch au die gäisteswüsseschaftlige Psüchologii vo Bedütig.

D Psüchologii as Wüsseschaft umfasst meereri Beriich. Mä cha sä weder nume de Naturwüsseschafte no de Sozialwüsseschafte oder de Gäisteswüsseschafte zueordne. En Anthropologii im witiste Sinn bildet iiri Grundlaag. Us em angelsäggsische Ruum stammt d Iidäilig vo dr Psüchologii im Sinn vo de Behavioural sciences in Verhaltenswüsseschaft, Kognizionswüsseschaft und Nöirowüsseschaft.

Näbe dr akademische Psüchologii git s en Alldaagspsüchologii. Si isch nume zum e Däil Gegestand vo dr akademische Disziplin, wo doo d Reed von ere isch.^[1] Si brucht Konzept und Begriff, wo ursprünglig akademisch-psüchologisch gsi si und in d Alldaagssprooch iine cho si, und berueft sich gärn uf dr sogenannt „gsund Menscheverstand“. Iiri Erkenntniss si nit guet gnueg für d Aasprüch von ere Wüsseschaft – was öbbe iiri Objektiwidäät, iiri Reliabilidäät und Walididäät aagoot.^[2]

Psüchologe si Persone, wo psüchologischs Wüsse aawände. Es git Länder, wo die Bezäichnig nume vo Lüt mit eme entsprächende akademische Studium und eme bestimmte akademische Grad daf brucht wärde.

1. ↑ Uwe Laucken, Naive Verhaltenstheorie. Klett, Stuttgart 1974, ISBN 3-12-925260-6
2. ↑ Die akademischi Psüchologii hat sich us dr Alldaagspsüchologii uuse entwigglet. D Filosofii het wääred Joorhunderte Äinzelthemene us dr Psüchologii reflektiert, het aber kä zämmehängendi Theorii vo dr Psüchologii formuliert und au en empirischi psüchologischi Forschig nid aagregt. Erst im 19. Joorhundert het mä psüchischi Daatbeständ wüsseschaftlig afo erforsche. Si si uf dr äinte Site us dr sinnfüsiologische Forschig in dr Medizin, dr „Psüchofüsik“, choo, uf dr andre Site us dr junge psüchische Häilkund oder Psüchiatrii, wo denn langsam wichdiger worde isch und die Kläärig vo psüchologische Zämmehäng wenigstens im Beriich vo dr Psüchopathologii entwigglet het.