Schwarzes Loch

E Schwarzes Loch isch en astronomischs Objekt, wo d Grawitazioon von em so extrem stark isch, ass us däm Ruumberiich nüt – au käi Liechtsignal – cha uuse choo. Noch dr Allgemäine Relatividäätstheorii verformt e Masse, wo gnueg kompakt isch, d Ruumzit so stark, dass sich e Schwarzes Loch bildet.

Dr Begriff „Schwarzes Loch“ isch 1967 vom John Archibald Wheeler verbräitet worde, er het en aber nit sälber erfunde, wie vilmol behauptet wird. Er verwiist uf en Umstand, ass sich im Usseruum vo Masse, wo gnueg kompakt si, oder vo Aahüfige vo Energii e Ruumgebiet bildet, wo dur e Eräignishorizont charakterisiert isch, und wo Materie nume cha iinefalle, aber nit cha drus uuse choo (dorum „Loch“) und wo bsundrigs au en elektromagnitischi Wälle, wie öbbe sichtbars Liecht, nie cha verloo (dorum „schwarz“). Dr Extremfall isch dr Usseruum um e Chrümmigssingularidäät vo dr Ruumzit. In dr Litratuur chunnt aber au vor, ass sich dr Begriff uf d Singularidäät sälber beziet.^[1]

Im Johr 1971 isch dr Cygnus X-1 entdeckt worde, en Röntgedoppelstern im Sternbild Schwan, wo as erschts beobachtbars Schwarzes Loch gilt. Im 1974 hed dr Stephen Hawking d Theorii ufgstellt, as Schwarzi Löcher e Strahlig abgend, d Hawking-Strahlig.

1. ↑ Dr Underschiid zwüsche de Begriff Eräignishorizont und Singularidäät isch, ass dr Eräignishorizont nume für extärni (fixierti) Beobachter diräkt sichtbar isch, z. B. wärde für die Beobachter alli Liechtsignal, wo vo dürt chömme, so langsam, ass es usgseet, wie wenn dr Eräignishorizont sälber asümptotisch unändlig wit sig; die Singularidäät hingege isch nume für en (mitbewegte) intärne Beobachter spüürbar, wil doo „uf äi Chlapf alles ufhöört“, au wenn dä Beobachter, wo sich mitbewegte und in d Singularidäät iinegheit vorher über e Eräignishorizont übere isch, ooni öbbis Bsundrigs z merke.