Wladimir Iljitsch Lenin

Dr Lenin (russisch Ленин, wüss. Transliterazioon Lenin loose^ⓘ/?, äigentlig Wladimir Iljitsch Uljanow, russisch Владимир Ильич Ульянов, wüss. Transliterazioon Vladimir Il’ič Ul’janov; * 10. April^jul./22. April^greg. 1870 z Simbirsk; † 21. Januar 1924 z Gorki bi Moskau) isch e russische kommunistische Politiker und Revoluzionäär gsi, e marxistische Theoretiker, dr Vorsitzendi vo dr Bolschewiki-Bardei und vo dr Kommunistische Bardei vo Russland wo us dere uusegwaggse isch (1912–1924), Schef vo dr Regierig vo Sowjetrussland (1917–1922) und denn vo dr Sowjetunion (1922–1924), und Gründer vo dr Sowjetunion.

Wo si si Brueder wägen eme blante Attentat uf dr Zar hiigrichdet worde isch, het sich dr jungi Lenin de marxistische Sozialdemokrate aagschlosse und het im Undergrund für e kommunistischi Revoluzioon in Russland gschafft. Er het e baar Mol ins Exil müesse goo, die mäisti Zit isch er in dr Schwiz gsi. 1903 het er en äigeni Frakzioon in dr Sozialdemokratische Arbäiterbardei vo Russland gründet, d Bolschewiki, die spööteri Kommunistischi Bardei vo Russland. Am Aafang vo 1917 het e bürgerligi Revoluzioon in Russland d Monarchii gstürzt. Die nöiji Regierig het sich aber nid us em Erste Wältchrieg zrugzooge, und het wäge däm vili Sümpatisante verloore. Die Sozialdemokratischi Arbäiterbardei vo Russland, d Bolschewiki under dr Füerig vom Lenin, het in dr Oktoberrevoluzioon d Macht an sich grisse. Si het die verfassigsgääbendi Versammlig mit Gwalt ufglööst und d Mäinigsfreihäit iigschränggt. Im Bürgerchrieg, wo denn usbroche isch, häi d Bolschewiki die mäiste Gebiet vom ehemoolige Russische Riich under iiri Kontrolle brocht und dr Widerstand vo dr Wisse Armee und vo andere Bürgerchriegsbardeie milidäärisch und mit terrorisrische Methode broche, au wenn e Hufe usländischi Mächt die Wiss Armee materiell understützt häi und e baar Nochberstaate russischi Gebiet bsetzt häi. Gege s Ändi vom Chrieg, 1922, häi d Bolschewiki d Union vo de Sozialistische Sowjetrepublike gründet.

Zu sällere Zit isch dr Lenin scho schwer chrank gsi. 1924 isch er gstorbe und mä het si Liiche iibalsamiert und im ene Mausoleum an dr Muure vom Kreml usgstellt. D Staliniste häi vo denn aa d Bedütig vom Lenin für d Sowjetunion und für e Kommunismus in sinere russsche Form immer mee uuseghoobe. Bis hüte isch sich die politischi Linggi nid sicher, wie mä d Rolle vom Lenin söll beurdäile. Für die, wo d Schrifte vom Karl Marx e gschlossnigs Ideologiigebild si, gseen im Lenin Theoretiker, wo dr Marxismus mit em Leninismus maassgääblig witerentwigglet het. Noch em Dood vom Lenin in dr Zit vom Stalinismus het mä drus d Ideologii vom Marxismus-Leninismus konstruiert. Uf dr andere Site het s Verletzige vo de Menscherächt, Dogmatismus und antidemokratischi Tendänze gee, wo nit zämmegönge mit modärne Konzept vom Sozialismus. E groossi Rolle drbii, wie mä d Theorie vom Lenin söll beurdäile, spiile d Frooge, öb sich dr Kommunismus au im ene industriell rückständige Land chönn entwiggle, und was für e Rolle drbii e Bardei von ere nöije Art wurd haa.