Uruguai

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Republica Oriental de l'Uruguai República Oriental del Uruguay
(En detalle) (En detalle)
Lema nacional: Libertat u Muerte
Himno nacional: Orientales, la Patria o la tumba
Capital  • Población  • Coordenatas	Montevideo 1.318.755 (2011) 34º 53′ S 56º 10′ O
Mayor ciudat	Montevideo
Idiomas oficials	Espanyol
Forma de gubierno President	Republica democratica Luis Lacalle Pou
Independencia  • Declarata  • Reconoixita	De Brasil 25 d'agosto de 1825 28 d'agosto de 1828
Superficie  • Total  • % augua Mugas Costas	Posición 88º 176.220 km² 1,5% 1.564 km 660 km
Población  • Total  • Densidat	Posición 128º 3.554.915(2022 est.) 19 hab/km²
PIB (PPA)  • Total (2005)  • PIB per capita	Posición 91º USD 32.885 millons USD 9.619
Moneda	Peso ($, UYU)
Chentilicio	Uruguayo/a[1]
Zona horaria  • en Verano	UTC-3 UTC-2
Dominio d'Internet	.uy
Codigo telefonico	+598
Prefixo radiofonico	CVA-CXZ
Codigo ISO	858 / URY / UY
Miembro de: ONU, OEA, Mercosur, CSN, ALADI, SELA

A Republica Oriental de l'Uruguai ye un país d'America d'o Sud. Muga a o norte y a l'este con Brasil, a l'ueste y sudueste con Archentina (mugas: río Uruguai y río d'a Plata) y a o sudeste con l'Oceano Atlantico.

A suya población ye de 3.415.920 habitants (2005) en una superficie de 176.200 km², con una densidat de población de 19 hab/km². Ye o segundo estato mas chicot d'America d'o Sud, dezaga de Surinam.

Ye a segunda nación mas chicota d'America d'o Sud y ye una d'as mas estables politicament y economica. Politicament, dende a suya independencia o 25 d'agosto de 1825 (de Brasil, que heba ocupato ista antiga colonia espanyola), Uruguai ye una Republica, estando l'actual president Luis Lacalle Pou. A capital y prencipal ciudat d'Uruguai ye a ciudat Montevideo, a o canto de l'Rio de Prata.

Uruguai fa parte de cuantas organizacions internacionals: ONU, OEA, Mercosur, CSN, ALADI, SELA. A suya moneda ye o peso uruguayo, y a luenga oficial d'o país ye o castellano.

O suyo clima templato y as suyas abundant plevias distribuitas mientres toda l'anyada favoreixen que un 75% d'o territorio uruguayo siga formato por pratos y un 25% por selvas, habendo-se desenvolicato asinas l'agricultura y as pasturas ta la ganadería, que son as prencipals actividaz economica d'o país, que tien poquez recursos enercheticos y meneros. Tien tamién poqueta industria, mas que mas industria papelera, de fabricación de cemento y tamién industria petroquimica.

Estió un territorio a on os colonizadors espanyols no plegoron dica o sieglo XVIII, encara que se troba a o canto de l'Oceano Atlantico, y ixo mas que mas ta evitar a expansión portuguesa dende a suya colonia de Brasil. A tamas d'ixo, Montevideo se convertió en un activo competidor de Buenos Aires en zaguerías d'o rechimen colonial. Mientres as Guerras napoleonicas se i producioron invasions de tropas de l'Exercito britanico, y o territorio continó con a suya fidelitat a la potencia colonial cuan en 1810 os archentinos proclamoron a suya independencia, estando invadito o país en 1816 por os portugueses y quedando adhibito dimpués a l'Imperio de Brasil dica a independencia uruguaya con aduya d'o Reino Uniu en 1830.

1. ↑ (an) Diccionario aragonés-castellano-catalán. Versión preliminar. Estudio de Filología Aragonesa. Edacar num. 14. Zaragoza. Edicions Dichitals de l'Academia de l'Aragonés. ISSN 1988-8139. Octubre de 2024.