Idioma rapanui

Idioma rapanui, pascuense 'Vānanga Rapa Nui'
Faláu en	Chile
Rexón	Islla de Pascua
Falantes	~800 (2008)[1]
Puestu	Non nos 100 mayores (Ethnologue 1996)
Familia	Austronesia   Malayu-polinesiu     Sulawesi-polinesiu       MP centru-oriental         Oceánicu           Fixiano-polinesiu             Polinesiu               Oriental                 Rapanui
Alfabetu	Rongo rongo Alfabetu llatín
Estatus oficial
Oficial en	Gocia de proteición oficial en Isla de Pascua ( Chile)
Reguláu por	Academia de la Llingua Rapa Nui.[2]
Códigos
ISO 639-1	nengún
ISO 639-2	rap
ISO 639-3	rap

L'idioma rapanui (autoglotónimu Reʻo Rapa Nui o Vānanga Rapa Nui), tamién llamáu pascuense, ye l'idioma faláu pol pueblu Rapa Nui na Islla de Pascua (Chile), y forma parte del grupu de les llingües polinesies orientales xunto col ḥawaianu, el mangarevano, el maorí, el marquesano, el rarotongano, el tahitianu y el tuamotuano. La so estructura fonética ye típicamente polinesia, con cinco fonemes vocálicos y un númberu amenorgáu de consonantes. Morfolóxicamente ye bien similar al marquesano, ente que la so fonoloxía ye muncho más paecida a la del maorí.

Anguaño el castellán ye la llingua oficial de la islla, anque'l rapanui ta amparáu poles lleis, dende l'aprobación en Chile nos años 1990 de la 'Llei indíxena'.

Históricamente los primeros préstamos dar del francés y del inglés, a partir del sieglu XVIII, por cuenta de los contactos colos balleneros y otros tipos de buques europeos y norteamericanos. A partir de la segunda metá del sieglu XIX, reparar la penetración de léxicu tahitianu yá que dichu idioma yera utilizáu nel so llabor catequista polos misioneros y pola repoblación de la islla con tahitianos y marquesanos tres el cayente demográficu de los años 1860-1870 por causa de la actividá d'esclavistes peruanos y d'enfermedaes contaxoses. Tamién ye importante la presencia de préstamos del hebréu y del llatín, utilizaos polos catequistes pa traducir términos eclesiásticos y llitúrxicos. En 1888 la islla foi amestada a Chile y, de resultes, la influencia del español chilenu aumentó.

Nun esisten más de 2500 falantes de rapanui, 2000 na mesma islla y el restu nel Chile continental y otres partes del mundu, anque per otru llau Du Feu^[3] pon la cifra total nunos 2000; sicasí, Lewis envaloraba en 2200 na islla y 200 o 300 n'otres partes de Chile o'l planeta.^[4] Idioma en franca regresión hasta apocayá, na actualidá esiste una Comisión de Estructuración de la Llingua pascuense, qu'ellaboró una gramática fundamental y un diccionariu etimolóxicu.

1. ↑ Fischer, 2008: 149
2. ↑ La llingua rapanui - Muséu Antropolóxicu P. Sebastián Englert
3. ↑ Du Feu, 1996: 1
4. ↑ Lewis, M. Paul (ed.), 2009. Ethnologue: Languages of the World. 16ª edición. Dallas, Texas: SIL International.