Imperiu de la llei

Imperiu de la llei
doctrina xurídica

L'imperiu de la llei ye un conceutu xurídicu-políticu de definición formal non unívoca,^[1] pero que xeneralmente s'entiende nel sentíu de la primacía de la llei sobre cualesquier otru principiu gubernativu, especialmente contra la tiranía y l'arbitrariedá del poder políticu —«L'Estáu soi yo»—, inclusive anque fueren bienintencionadas —principiu de razón d'Estáu, opuestu a les máximes romanes Dura lex sei lex o Fiat iustitia, et pereat mundus—.^[2] Per un sitiu, el conceutu d'imperiu de la llei ye similar al conceutu helénicu nomos basileus (‘la llei ye'l rei') o al anglosaxón rule of law, pero nun tien de confundir se con otros, como los xermánicos Rechtsstaat —Estáu de derechu—,^[3] y Verfassungsstaat —Estáu constitucional de derechu—, col principiu de llegalidá o colos conceutos de llexitimidá, llegalidá, cultura de la llegalidá, gobernanza, etc.

L'imperiu de la llei foi descritu como un principiu meta-xurídicu o un ideal éticu-políticu.^[4]

La vieya aspiración histórica a establecer un gobiernu de lleis»... dio llugar na cultura xurídica europea al ideal d'imperiu de la llei o rule of law, que ye quiciabes la piedra angular en que se sofita la llexitimidá de los nuesos ordenamientos xurídicos vixentes.^[5]

Una denominación etimológicamente equivalente sería nomocracia.^[6] Entendíu como principiu o supremacía constitucional, l'imperiu de la llei significa la sujección de l'aición estatal a una regla o llei fundamental: la Constitución.

El constitucionalismu clásicu (constitucionalismu inicial) - Dicha etapa xestárase laxamente a partir del sieglu XIII y enllargárase hasta parte del sieglu XIX. Esta espresa en si mesma los oríxenes o entamos del constitucionalismu. Forxáu pa ganar al absolutismu monárquico. Néstor Pedro Sagues señala que dicha modalidá dirixir a racionalizar el poder político creando la imaxe de la nomocracia o gobiernu de les lleis, ye dicir que pa considerar cualquier actu del estáu como válidu y llexítimu, ésti tenía de derivase d'una competencia primeramente prevista na constitución.^[7]

Tal conceutu o principiu regula'l ordenamientu xurídicu d'un país o sociedá; y, a pesar que s'aplica especialmente al Estáu y los sos funcionarios, entiéndese que ten de ser d'observación xeneral, siguíu por toos.^[8]

1. ↑ Carlos A Echeverry, L'imperiu de la discrecionalidad xudicial, pg. 206 y ss.:

   Varies son les definiciones que sobre l'imperiu más ambiguu del mundu —l'Imperiu de la Llei— ufiertó la teoría del derechu, ente otres, la bella cita d'Enrique VI d'Inglaterra: “La llei ye lo más inherente al rei, porque pola llei, él mesmu y tolos sos suxetos son reglaos y si la llei nun esistiera, nulu rei y nula la so inherencia va ser”.... Tocqueville definía a la soberanía popular como “Llei de lleis” y, alloñar del so carauterísticu individualismu, dio un calter más republicanu a la so idea del Imperiu de la Llei.

2. ↑ Otres máximes similares son Fiat iustitia y Fiat iustitia ruat caelum. The Position and Duties of the Merchant: Address Before the Mercantile Library Association of Boston, Nov. 13, 1854." in The Works of Charles Sumner, Volume III, Boston: Lee and Shephard, 1875, p. 507. Fonte citada en en:Fiat justitia ruat caelum. Immanuel Kant, Paz Perpetua, 1795. Fonte citada en en:Fiat iustitia, et pereat mundus. Black, Henry Campbell (1995). A law dictionary containing definitions of the terms and phrases of American and English jurisprudence, ancient and modern (2nd, reprint ed.). The Lawbook Exchange. p. 404. ISBN 1-886363-10-2. Fonte citada en en:Fiat justitia. Ver tamién Tópicu lliterariu#Espresiones xudiciales.
3. ↑ El conceutu hispanu ta estrechamente amestáu al desenvolvimientu de la tradición llegal europea. Sicasí, les concepciones en diverses cultures nacionales, a pesar de tener significaos similares, nun son equivalentes. Asina, por casu, una traducción lliteral de la frase nel so usu xurídicu llevaría rule of law, primauté du droit, vorrang des Recht, supremazia della legge, etc. tou eses pallabres d'usu común en distintes llexislatures- Sicasí, en ciencies polítiques la traducción más común sería rechtsstaat, état de droit, stato costituzionale di diritto, o, de nuevu, rule of law.
4. ↑ Laporta en "Imperiu de la llei - paradigma so presión" p 142 y anteriores
5. ↑ Laporta, LLEI-UNA-VISION-ACTUAL_L9788481649307.html L'imperiu de la llei. Una visión actual
6. ↑ Jorge Márquez Muñoz: “Dende'l nemo de legibus solutus hasta la espansión y densificación actual de la regulación llegal de los derechos, l'esplegue del rule of law foi decantando unu de los bienes políticos más básicos heredáu tanto de la tradición republicana como de la lliberal. La nomocracia habilita'l control xurídicu del poder y un marcu de garantíes frente a cualesquier que da al ciudadanu certidumbre, seguridá y predictibilidad” en Ensayo sobre la Llei Federal de Responsabilidá Patrimonial del Estáu
7. ↑ Eduardo Andrade Sánchez, estáu-constitucionalismu/ El constitucionalismu
8. ↑ James L. Gibson y Amanda Gouws, El sofitu al imperiu de la llei na nueva democracia sudafricana:

   Pero l'imperiu de la llei ye más qu'un conxuntu d'instituciones, más qu'una constitución y un códigu. Ello ye que seique'l componente más importante del imperiu de la llei seya la so representación nes cultures del país. Reconociendo que les instituciones son importantes, Krygier (1990, 646, sorrayáu nel orixinal) destaca "daqué muncho más vagu pero fundamentalmente más importante: un supuestu xeneralizáu dientro de la sociedá de que la llei importa y tien d'importar". Pa entender de qué manera funciona un sistema políticu o xurídicu ríquese siempres muncho más qu'entender la estructura y la función de les instituciones, pero cuando se trata d'entender el significáu del imperiu de la llei nun país, la cultura ye lo más importante.