Uraniu

*Artículu principal: Isótopos del uraniu*
isó	AN	semivida
²³²U	Sintéticu	U ye estable con neutrones
²³³U	Sintéticu	U ye estable con neutrones
²³⁴U	0,0054%	U ye estable con neutrones
²³⁵U	0,7204%	U ye estable con neutrones
²³⁶U	Sintéticu	U ye estable con neutrones
²³⁸U	99,2742%	U ye estable con neutrones

Unidades nel SI y en condiciones normales (0ºC y 1 atm)

L'uraniu ye un elementu químicu metálicu de color plateao-grisáceu de la serie de los actínidos, el so símbolu químicu ye U y el so númberu atómicu ye 92. Por ello tien 92 protones y 92 electrones, con una valencia de 6. El so nucleu pue contener ente 141 y 146 neutrones, los sos isótopos más abondosos son l'U-238 que tien 146 neutrones y l'U-235 con 143 neutrones. L'uraniu tien el mayor pesu atómicu d'ente tolos elementos que s'atopen na naturaleza. L'Uraniu ye aproximao un 70% más trupu que'l plomu, anque menos trupu que l'oru o'l wolframio. Ye llevemente radioactivo. Foi afayáu en 1789 por M. H. Klaproth que lo llamó asina nel honor del planeta Uranu qu'acababa de ser afayáu en 1781.

Na naturaleza preséntase en bien baxes concentraciones (unes poques partes por millón o ppm) en roques, tierres, agua y los seres vivos. Para'l so usu l'Uraniu ten de ser estrayíu y concentráu a partir de minerales que lo contienen como por casu la uranita (ver minería del Uraniu). Les roques son trataes químicamente pa dixebrar l'uraniu, convirtiéndolo en compuestos químicos d'uraniu. La borrafa denominar manía/manida. Esos maniellos contienen les mesmes sustancies radiactives que tenía'l mineral orixinal y que nun fueron dixebraes, como'l radiu, el toriu o'l potasiu.

L'uraniu natural ta formáu por trés tipos de isótopos: uraniu-238 , uraniu-235 y uraniu-234 . De cada gramu d'uraniu natural el 99,284 % de la masa ye uraniu-238, el 0,711% uraniu-235, y 0,0085% uraniu-234. La rellación Uraniu-238/Uraniu-235 ye constante na corteya terrestre, sacantes ciertes esceiciones.

L'Uraniu escai bien amodo emitiendo una partícula alfa. El periodu de semidesintegración del uraniu-238 ye aproximao 4.470 millones d'años y el del uraniu-235 ye 704 millones d'años,2 lo que los convierte en preseos pa envalorar la edá de la Tierra (vease fecháu pente medies de Uraniu-Toriu, fecháu pente medies de Uraniu-Plomu y fecháu pente medies de Uraniu-Uraniu). Munchos usos contemporáneos del Uraniu faen usu d'estes propiedaes nucleares úniques. L'Uraniu-235 estrémase por ser l'únicu elementu que s'atopa na naturaleza que ye un isótopo físil. L'Uraniu-238 ye fisionable por neutrones rápidos, y tamién ye un material fértil (que puede transmutarse nun reactor nuclear en plutonio-239 que ye físil). Ye posible producir el isótopo físil artificial, Uraniu-233, a partir de toriu natural, lo que desempeña un rol importante na teunoloxía nuclear. Ente que l'Uraniu-238 ten una pequeña probabilidá de fisión bonal o al ser bombardiáu por neutrones rápidos, l'uraniu-235 ten una mayor probabilidá de fisionarse al ser bombardiáu por neutrones térmicos, polo que ye la reacción principalmente responsable pola xeneración de calor nun reactor nuclear, y ye la principal fonte de material físil pa les armes nucleares. Dambos usos son posibles pola capacidá del uraniu de sostener una reacción nuclear en cadena. L'uraniu emprobecíu (uraniu-238) ye utilizáu en penetradores d'enerxía cinética y proteiciones pa vehículos blindaos.

El uraniu 235 utilízase como combustible en centrales nucleares y en dellos diseños d'armamentu nuclear. pa producir combustible, l'uraniu natural ye dixebráu en dos porciones. La porción combustible tien más uraniu 235 que lo normal, denominándose uraniu arriquecíu, ente que la porción demasía, con menos uraniu 235 que lo normal, llámase uraniu emprobecíu. L'uraniu natural, arriquecíu o emprobecíu ye químicamente hermanu. L'uraniu emprobecíu ye'l menos radiactivu y l'arriquecíu el más radiactivu.

Nel añu 2009, la sonda xaponesa SELENE afayó per primer vegada nicios d'uraniu na lluna.