Misir

Misir
ərəb. جمهوریّة مصر العربیّة‎‎
Bayraq Gerb
ərəb. مصر أمّ الدنيا‎‎ (Misir dünyanın anasıdır)
Himn: ərəb. بلادي، بلادي، بلادي‎ (Biladi, biladi, biladi, “Mənim ölkəm, mənim ölkəm, mənim ölkəm”)
Tarixi
• Misir Respublikasının elanı	18 İyun 1953
Rəsmi dilləri	ərəb dili[2]
Paytaxt	Qahirə
İdarəetmə forması	Respublika
Prezident	Əbdül Fəttah əs-Sisi
Baş nazir	Mustafa Mədbuli
Sahəsi	Dünyada 29-cu
• Ümumi	1,010,408 km²
• Su sahəsi (%)	0.632
Əhalisi
• Əhali	104,635,983 nəfər (14-cü)
• Siyahıyaalma (2017)	94,798,827 nəf.
• Sıxlıq	103.56 nəf./km² (118-ci)
• Ümumi	424.671.765.456 $[3], 476.747.720.365 $[3]
ÜDM (AQP)
• Ümumi	$1.803 trilyon dollar  (18-ci)
• Adambaşına	$17,237 dollar  (93-cü)
ÜDM (nominal)
• Ümumi (2023)	$378.110 milyard dollar  (41-ci)
• Adambaşına	$3,614 dollar  (128-ci)
İİİ (2021)	0.731 (artım; 97-ci)
Valyuta	Misir funtu[d]
İnternet domeni	.eg
ISO kodu	EG
BOK kodu	EGY
Telefon kodu	+20
Saat qurşaqları	UTC+02:00 UTC+03:00[1]
Nəqliyyatın yönü	sağ[d][4]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Misir (ərəb. مصر‎‎ [misˤr]; Misir dialektinin tələffüzü: [masˤr]) və ya rəsmi adı Misir Ərəb Respublikası (ərəb. جمهوریّة مصر العربیّة‎‎) — əsas hissəsi Afrikada yerləşən qitələrarası ölkə. Misirin şimal-şərq hissəsi Asiya qitəsində olan Sinay yarımadasında yerləşir. Sərhədin şərq hissəsini Fələstin, İsrail və Qəzza zolağı ilə Misir, cənubda Sudan və qərbdə Liviya ilə əhatə edir. Şimaldan Aralıq dənizinə, şərqdən isə Akaba körfəzinə və Qırmızı dənizə çıxışı var. Aqaba körfəzi şimal-şərqdə Misiri İordaniya və Səudiyyə Ərəbistanından ayırır. Qahirə ölkənin paytaxtı və ən böyük şəhəri, ikinci ən böyük şəhəri olan İsgəndəriyyə isə Aralıq dənizi sahilində iri sənaye və turizm mərkəzidir. Təxminən 100 milyon əhalisi olan Misir dünyanın ən çox əhalisi olan 14-cü ölkəsidir.

E.ə. VI–IV minilliklərə qədər uzanan Misir tarixi ən qədim ölkə tarixlərindən biridir. Xristianlığın ilk mərkəzlərindən biri hesab olunur. Sivilizasiyanın beşiyi hesab edilən Qədim Misir yazı, kənd təsərrüfatı, şəhərləşmə, din və mərkəzi hökumətin ən erkən növlərinin yarandığı yerdir. Giza piramidaları və onun Böyük Sfinksi, eləcə də Memfis, Teben, Karnak və Krallar vadisi kimi tarixi məkanlar bu irsi əks etdirir və elmi və populyar marağın mühüm mərkəzi olaraq qalır. Misirin qədim və zəngin mədəni irsi onun eyni zamanda Aralıq dənizi, Yaxın Şərq və Şimali Afrikada yerləşən unikal qitələrarası mövqeyini əks etdirən milli kimliyinin ayrılmaz hissəsidir. Misir Xristianlığın erkən və mühüm mərkəzi idi, lakin VII əsrdən etibarən İslam dini yayıldı və digər kiçik miqyaslı inanclarla birlikdə əhəmiyyətli bir xristian azlığına baxmayaraq, əsasən sünni müsəlman ölkəsi olaraq qalır.

Müasir Misir dövləti monarxiya kimi Britaniya imperiyasından ayrılaraq müstəqillik qazandığı 1922-ci ildə yaranmışdır. 1952-ci il inqilabından sonra Misir özünü respublika elan etdi və 1958-ci ildə Suriya ilə birləşərək 1961-ci ildə dağılan Birləşmiş Ərəb Respublikasını yaratdı. XX əsrin ikinci yarısı boyunca Misirdə sosial və dini qarşıdurmalar və siyasi qeyri-sabitlik hökm sürürdü, 1948, 1956, 1967 və 1973-cü illərdə İsrail ilə bir neçə silahlı münaqişə baş verdi və 1967-ci ilə qədər Qəzza zolağını fasilələrlə işğal etdi. Misir 1978-ci ildə Kemp-Devid müqaviləsini imzalayaraq Qəzza zolağından çəkildi və İsraili rəsmən tanıdı. Ölkə siyasi iğtişaşlarla, o cümlədən 2011-ci il inqilabı və onu1n nəticələrinə, terrorizmə və iqtisadi inkişafa qədər problemlərlə üzləşməkdə davam edir. Misirin hazırkı hökuməti, Əbdülfəttah əs-Sisinin başçılıq etdiyi yarı prezident respublikası bir sıra nəzarətçilər tərəfindən avtoritar hakimiyyət kimi təsvir edilmişdir.

Misirin rəsmi dini İslam, rəsmi dili ərəb dilidir. 100 milyondan çox əhalisi olan Misir Şimali Afrika, Yaxın Şərq və Ərəb dünyasında ən sıx məskunlaşılan ölkədir; Afrikada üçüncü (Nigeriya və Efiopiyadan sonra) və dünyada ən çox əhalisi olan on dördüncü ölkədir. Əhalinin böyük əksəriyyəti Nil çayının sahilində, təxminən 40.000 kvadrat kilometrlik ərazidə yaşayır. Misir ərazisinin böyük hissəsini təşkil edən Böyük Səhranın iri bölgələrində əhalinin sayı azdır. Ölkənin sakinlərinin təxminən yarısı şəhər yerlərində yaşayır, əksəriyyəti Qahirənin, İsgəndəriyyənin və Nil deltasındakı digər böyük şəhərlərin sıx məskunlaşılan mərkəzlərinə yayılmışdır.

Misir Şimali Afrika, Yaxın Şərq və İslam dünyasında regional güc, dünya miqyasında isə orta güc hesab edilir. İnkişaf etməkdə olan ölkədir, İnsan İnkişafı İndeksində 128-ci yerdədir. Nominal ÜDM-ə görə dünya üzrə 33-cü ən böyük, Afrika üzrə 3-cü ən böyük və AQP-ə görə dünya üzrə 20-ci ən böyük iqtisadiyyata malikdir. Misir Birləşmiş Millətlər Təşkilatı, Qoşulmama Hərəkatı, Ərəb Dövlətləri Liqası, Afrika İttifaqı,

1. ↑ ^{1 2} https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa.
2. ↑ 2 // Constitution of Egypt (ərəb.).
3. ↑ ^{1 2} https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD. Dünya Bankı.
4. ↑ http://chartsbin.com/view/edr.