Disanje

Disanje ili respiracija (latinski: respiratio) jest proces razmjene kisika i ugljik-dioksida između organizma i njegovog vanjskog okoliša.

Svim aerobnim stvorenjima potreban je kisik za ćelijsko disanje, koje izvlači energiju iz reakcije kisika s molekulima dobivenim iz hrane i proizvodi ugljični dioksid kao otpadni proizvod. Disanje, ili "vanjsko disanje", dovodi zrak u pluća gdje se razmjena gasova odvija u alveolama kroz difuziju. Cirkulatorni sistem tijela prenosi ove plinove do i iz ćelija, gdje se odvija "ćelijsko disanje".^[1][2]

Disanje svih kičmenjaka s plućima sastoji se od ponavljajućih ciklusa udisaja i izdisaja kroz visoko razgranat sistem cijevi ili disajnih puteva koji vode od nosa do alveola.^[3] Broj respiratornih ciklusa u minuti predstavlja disanje ili brzinu disanja i jedan je od četiri primarna vitalna znaka života.^[4] U normalnim uslovima dubina i brzina disanja se automatski i nesvjesno kontroliraju pomoću nekoliko homeostatskih mehanizama koji održavaju parcijalni pritisak ugljičnog dioksida i kisika u arterijskoj krvi konstantnim. Održavanje parcijalnog pritiska ugljičnog dioksida u arterijskoj krvi nepromijenjenim u različitim fiziološkim okolnostima, značajno doprinosi čvrstoj kontroli pH vrijednosti ekstracelularnih tekućina (ECF). Prekomjerno disanje (hiperventilacija) i nedovoljno disanje (hipoventilacija), koje smanjuju, odnosno povećavaju arterijski parcijalni pritisak ugljičnog dioksida, u prvom slučaju uzrokuju porast pH ECF-a, a u drugom snižavanje pH vrijednosti. I jedno i drugo uzrokuje uznemirujuće simptome.

Disanje ima i druge važne funkcije. Pruža mehanizam za govor, smijeh i slično izražavanje emocija. Koristi se i za reflekse kao što su zijevanje, kašljanje i kihanje. Životinje koje se ne mogu termoregulirati znojem, jer nemaju dovoljno znojnih žlijezda, mogu izgubiti toplotu isparavanjem kroz dahtanje.

1. ^ Hall, John (2011). Guyton and Hall textbook of medical physiology (12th izd.). Philadelphia, Pa.: Saunders/Elsevier. str. 5. ISBN 978-1-4160-4574-8.
2. ^ Pocock, Gillian; Richards, Christopher D. (2006). Human physiology : the basis of medicine (3rd izd.). Oxford: Oxford University Press. str. 311. ISBN 978-0-19-856878-0.
3. ^ Pocock, Gillian; Richards, Christopher D. (2006). Human physiology : the basis of medicine (3rd izd.). Oxford: Oxford University Press. str. 320. ISBN 978-0-19-856878-0.
4. ^ "Vital Signs 101". www.hopkinsmedicine.org (jezik: engleski). 14. 6. 2022.