Koenzim

Koenzim ili kofaktor ili prostetska grupa je mala organske čestice neproteinskog porijekla, koja je vezana za enzim jačom ili slabijom vezom.^[1][2][3][4] Koenzimi su vrlo bitni u metabolizmuu organizama zato što enzimske katalitske sposobnosti ovise o njima. Njihova uloga nije stalna, jer se mijenja ovisono i o datom kofaktoru i enzimu. Enzimi koji nemaju kofaktor označavaju se kao apoenzimi. Enzim koji je kompletan i katalitski aktivan je holoenzim. Apoenzim je proteinski dio enzima, ali pošto nema koenzim – nema ni katalitsku sposobnost zbog nepovoljne konformacije.^[5][6]

Koenzim ne mora obavezno biti na aktivnom mjestu enzima, nego i pored aktivnog mjesta ili još udaljenije. Udaljenost nema tako bitnu ulogu, jer je jedino važno da vezani koenzim izaziva promjenu konformacije proteinskog dijela enzima. Tako koenzim je stimulira nedjelotvorno aktivno mjesto enzima, pretvarajući ga u aktivno, da može primati supstrat i pretvarati ga u produkt.^[7][8][9]

Koenzim može biti različite građe, kao što su:

• mala organska molekula,
• metalni ion ili
• neka druga jednostavna molekula.

Koenzime se klasificiraju prema hemijskoj grupi koju prenose:

• koenzimi prijenosnici vodika (=oksidoreduktaze):
  • flavin-mononukleotid (FMN),
  • flavin-adenin-dinukleotid (FAD),
  • ubikinon (Q),
  • nikotinamid-adenin-dinukleotid (NAD+),
  • nikotinamid adenin dinukleotid fosfat (NADP+),
  • ćelijski hemini,
  • liponska kiselina (Lip (S2);
• koenzimi prijenosnici grupa:
  • piridoksal-fosfat (PLP),
  • citidin-difosfat (CDP),
  • uridin difosfat (UDP),
  • adenozin trifosfat (ATP),
  • sulfat fosfoadenilne kiseline (PAPS);
• koenzimi za prijenos C1-jedinica:
  • koenzimi izomeraza i
  • lijaza.

Koenzime e dijele i po načina povezivanja s enzimom:

• prostetske grupe (ili aktivne grupe)
• kosupstrate (koenzimi u užem smislu)

1. ^ Hall J. E., Guyton A. C. (2006): Textbook of medical physiology, 11th edition. Elsevier Saunders, St. Louis, Mo, ISBN 0-7216-0240-1.
2. ^ Međedović S., Maslić E., Hadžiselimović R. (2000): Biologija 2. Svjetlost, Sarajevo, ISBN 9958-10-222-6.
3. ^ Kornberg A. (1989): For the love of enzymes – The Odyssay of a biochemist. Harvard University Press, Cambridge (Mass.), London,ISBN 0-674-30775-5, ISBN 0-674-30776-3.
4. ^ Laidler K. J. (1978): Physical chemistry with biological applications. Benjamin/Cummings, Menlo Park, ISBN 0-8053-5680-0.
5. ^ Nelson D. L., Cox M. M. (2013): Lehninger principles of biochemistry. W. H. Freeman and Co., ISBN 978-1-4641-0962-1.
6. ^ Kapur Pojskić L., Ed. (2014): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, 2. izdanje. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 978-9958-9344-8-3.
7. ^ Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Hadžiselimović R., Ed. (2005): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-1-8.
8. ^ Lindhorst T. K. (2007): Essentials of carbohydrate chemistry and biochemistry. Wiley-VCH, ISBN 3527315284.
9. ^ Hunter G. K. (2000): Vital Forces. The discovery of the molecular basis of life. Academic Press, London 2000, ISBN 0-12-361811-8.