| Enghraifft o'r canlynol | swydd hanesyddol, teitl bonheddig  |
|---|---|
| Math | Archddug, pennaeth y wladwriaeth |
| Olynydd | Ymerawdwr Awstria |
| Gwladwriaeth | yr Ymerodraeth Lân Rufeinig, Archddugiaeth Awstria |
Teitl brenhinol yw Archddug Awstria (Almaeneg: Erzherzog zu Österreich, Lladin: Archidux Austriae) neu Archdduges Awstria (Almaeneg: Erzherzogin von Österreich). Yn 1358–59, hawliodd Rudolf IV, Dug Awstria, y teitl Archddug Palatin (Pfalz-Erzherzog) drwy ffugio'r ddogfen Privilegium Maius, mewn ymgais i ddyrchafu statws i ddugiaid Awstria a oedd cystal ag etholwyr yr Ymerodraeth Lân Rufeinig.[1] Er i'r Ymerawdwr Siarl IV wrthod cydnabod y teitl, fe'i hawliwyd gan Ernst, Dug Awstria a'i etifeddion yn hanner cyntaf y 15g. Yn 1453, mabwysiadodd Ffredrig III, Ymerawdwr Glân Rhufeinig y teitl Archddug Awstria fel pennaeth Tŷ Hapsbwrg, ac o hynny ymlaen, ac eithrio'r ysbaid 1742–45 yn ystod Rhyfel Olyniaeth Awstria, bu pob Ymerawdwr Glân Rhufeinig hefyd yn dwyn teitl yr Archddug. Daeth Archddugiaeth Awstria i ben yn sgil diddymu'r Ymerodraeth Lân Rufeinig yn 1806. Cyn hynny, yn 1804, unwyd y Frenhiniaeth Hapsbwrgaidd ar ffurf Ymerodraeth Awstria gan Ffransis II, yr Ymerawdwr Glân Rhufeinig olaf, a ddatganodd ei hun yn Ffransis I, Ymerawdwr Awstria. Parhaodd Archddug Awstria yn rhan o deitl llawn swyddogol arweinwyr Awstria nes 1918, er nad oedd yr archddugiaeth ei hun yn bodoli bellach.
Yn ogystal â theitl Archddug Awstria, a gafodd ei gynnwys yn rhan o deitl llawn swyddogol ymerodron Awstria, bu pob un o feibion Tŷ Hapsbwrg yn dwyn y teitl archddug o flaen ei enw bedydd, er enghraifft yr Archddug Franz Ferdinand, a merched a gwragedd yn dwyn y teitl archdduges.[1]
- ↑ 1.0 1.1 (Saesneg) Archduke. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 6 Ebrill 2020.