Coll Gwynfa

Coll Gwynfa

Enghraifft o'r canlynol	gwaith llenyddol
Awdur	John Milton
Cyhoeddwr	Samuel Simmons
Gwlad	Lloegr
Rhan o	Index Librorum Prohibitorum
Iaith	Saesneg
Dyddiad cyhoeddi	1667
Dechrau/Sefydlu	1667
Olynwyd gan	Paradise Regained
Cymeriadau	Satan, Adda, Duw'r Tad, Duw'r Mab, Raphael, Mihangel, Belial, Azazel, Mammon, Moloch, Efa, Gabriel
Lleoliad cyhoeddi	Llundain
Statws hawlfraint	parth cyhoeddus, parth cyhoeddus
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Llên Lloegr yn yr 17eg ganrif
Y ddrama yn Oes Iago William Shakespeare Ben Jonson Thomas Middleton Francis Beaumont John Fletcher John Webster George Chapman
Beirdd Metaffisegol John Donne Andrew Marvell Richard Crashaw Thomas Traherne Abraham Cowley
Beirdd Cafaliraidd Richard Lovelace Thomas Carew Syr John Suckling Edmund Waller Robert Herrick
Piwritaniaid John Milton (Paradise Lost) John Bunyan (The Pilgrim's Progress)
Llên yr Adferiad William Davenant Thomas Killigrew John Dryden Samuel Butler Iarll Rochester William Wycherley Aphra Behn George Etherege John Vanbrugh John Aubrey Samuel Pepys
Athroniaeth a'r gwyddorau Francis Bacon Robert Fludd Thomas Hobbes Thomas Browne John Locke
← 16g Llên Lloegr 18g →
v t e

Cerdd hir ddiodl gan y llenor Seisnig John Milton yw Coll Gwynfa (Saesneg: Paradise Lost). Cyhoeddwyd yn gyntaf mewn 10 llyfr yn y flwyddyn 1667, ac yn yr ail argraffiad ym 1674 cafodd llyfrau 7 a 10 eu rhannu'n ddau.^[1] Cyfansoddodd Milton gydgerdd, Paradise Regained ("Adferiad Gwynfa"; 1671), sy'n adrodd hanes Temtiad Crist.

Stori'r arwrgerdd Feiblaidd hon yw cwymp dyn oddi wrth ras. Tynodd Milton ar nifer o dechnegau'r hen feirdd, megis Homeros a Fferyllt: dechreuad yng nghanol y stori, ymbil ar yr awen, strwythur 12-llyfr (megis yr Aenid), a ffurf epig y gerdd. Er yr arddulliau clasurol, Cristnogaeth yw pwnc a naws Coll Gwynfa. Gwrthododd Milton yr odl, gan ddefnyddio sain a sigl y geiriau i ganu'r gerdd.^[1] Prif gymeriadau'r gerdd yw Duw, Lwsiffer (Satan), Adda, ac Efa. Un o nodau pwysig y gerdd yw'r portread teg o Satan.^[1] Hanes Llyfr Genesis yw prif ffynhonnell y stori, ac mae ysgolheictod Milton a'i daliadau gweriniaethol yn argannu'r gwaith.^[2] Mae'n bosib taw'r gerdd Lucifer (1654), sy'n adrodd stori'r frwydr rhwng yr angylion a Duw, gan yr Iseldirwr Joost van den Vondel a ysgogodd Milton i ysgrifennu Coll Gwynfa.^[3]

Cafodd y gerdd ddylanwad sylweddol ar lên Lloegr, ac fe'i hystyrir yn un o gyfansoddiadau gwychaf barddoniaeth Saesneg. Y Bardd Llawryfog Dryden oedd un o'r cyfoedion cyntaf i ganmol campwaith Milton, drwy fynegi ei ddigalondid: "This man will cut us all out, and the ancients too".^[4] Canrif yn hwyrach, clodforwyd perseinedd y gerdd gan y traethodwr Hazlitt.^[2] Darluniodd William Blake a Gustave Doré argraffiadau yn y 19eg ganrif. Credodd y Rhamantwyr Blake a Shelley taw Satan oedd gwir arwr y gerdd, a dylid edmygu ei wrthryfel yn erbyn Gormesdeyrnas Nef.^[1] Ysbrydolwyd nifer o gelfyddydweithiau gan Goll Gwynfa, gan gynnwys yr oratorio Die Schöpfung gan Hayden a'r gerdd Endymion gan Keats. Cyfieithwyd Coll Gwynfa i'r Gymraeg yn gyntaf gan William Owen Pughe a'i gyhoeddi ym 1819. Cyhoeddwyd cyfieithiad John Evans (I. D. Ffraid), eto dan yr enw Coll Gwynfa, ym 1865.

1. ↑ ^{1.0 1.1 1.2 1.3} (Saesneg) Paradise Lost. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 13 Tachwedd 2016.
2. ↑ ^{2.0 2.1} (Saesneg) "Paradise Lost" yn The Oxford Companion to British History (Gwasg Prifysgol Rhydychen, 2002). Adalwyd ar Encyclopedia.com ar 13 Tachwedd 2016.
3. ↑ (Saesneg) "Vondel, Joost van den" yn Columbia Encyclopedia (Gwasg Prifysgol Columbia). Adalwyd ar 31 Hydref 2016 ar Encyclopedia.com.
4. ↑ (Saesneg) Anna Beer. Milton: Poet, Pamphleteer and Patriot (A& C Black, 2011).