Enghraifft o'r canlynol | Cytundeb gan yr Undeb Ewropeaidd |
---|---|
Dyddiad | 13 Rhagfyr 2007 |
Iaith | official languages of the European Union |
Lleoliad | Lisbon |
Prif bwnc | yr Undeb Ewropeaidd |
Yn cynnwys | Protocol on the concerns of the Irish people on the Treaty of Lisbon |
Gwladwriaeth | Portiwgal |
Gwefan | http://europa.eu/lisbon_treaty/index_en.htm |
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia |
Mae Cytundeb Lisbon (a adwaenid i ddechrau fel y Cytundeb Diwygio neu Reform Treaty) yn gytundeb rhyngwladol sy'n diwygio'r ddau gytundeb sy'n ffurfio sail gyfansoddiadol yr Undeb Ewropeaidd (UE). Llofnodwyd y cytundeb gan holl aelod-wladwriaethau'r UE ar 13 Rhagfyr 2007 a daeth i rym ar 1 Rhagfyr 2009. Mae'r cytundeb yn diwygio Cytundeb Maastricht (1992), a adwaenir heddiw'n Gytundeb ar yr Undeb Ewropeaidd (2007) neu TEU, yn ogystal â Chytundeb Rhufain (1957), a elwir heddiw yn Gytundeb ar Weithrediad yr Undeb Ewropeaidd. (2007) neu TFEU.[1] Mae hefyd yn diwygio'r protocolau cytundeb atodedig yn ogystal â'r Cytundeb sy'n sefydlu'r Gymuned Ynni Atomig Ewropeaidd (EURATOM). Teitl llawn y ddogfen yw "Cytundeb i Ddiwygio Cytundeb yr Undeb Ewropeaidd a'r Cytundeb sy'n sefydlu'r Gymuned Ewropeaidd".
Roedd y newidiadau amlwg yn cynnwys:
Creodd y Cytundeb hefyd fesur hawliau'r Undeb (y Siarter Hawliau Sylfaenol) yn gyfreithiol-rwym. Am y tro cyntaf, rhoddodd y cytundeb yr hawl gyfreithiol benodol i aelod wladwriaethau adael yr UE, a sefydlodd weithdrefn ar gyfer gwneud hynny.
Nod y cytundeb oedd “cwblhau’r broses a ddechreuwyd gan Gytundeb Amsterdam (1997) a Chytundeb Nice (2001) gyda’r bwriad o wella effeithlonrwydd a chyfreithlondeb democrataidd yr Undeb ac i weithredu'n fwy effeithiol".[2] Dadleuodd gwrthwynebwyr Cytuniad Lisbon, fel y cyn Aelod Denmarc o Senedd Ewrop (ASE) Jens-Peter Bonde, y byddai'n canoli'r UE,[3] ac yn gwanhau democratiaeth trwy "symud pŵer i ffwrdd" oddi wrth etholwyr cenedlaethol.[4] Fodd bynnag, dadleuai'r cefnogwyr ei fod yn dod â mwy o rwystrau a balansau i system yr UE, gyda phwerau cryfach i Senedd Ewrop a rôl newydd i seneddau cenedlaethol.
Dechreuodd trafodaethau i addasu sefydliadau'r UE yn 2001, gan arwain yn gyntaf at y Cytundeb arfaethedig i sefydlu Cyfansoddiad ar gyfer Ewrop, a fyddai wedi diddymu'r cytundebau Ewropeaidd presennol a rhoi "cyfansoddiad" yn eu lle. Er iddo gael ei gadarnhau gan fwyafrif o aelod-wladwriaethau, rhoddwyd y gorau i hyn ar ôl cael ei wrthod gan 55% o bleidleiswyr Ffrainc ar 29 Mai 2005[5][6] ac yna gan 61% o bleidleiswyr yr Iseldiroedd ar 1 Mehefin 2005.[7] Ar ôl "cyfnod o fyfyrio", cytunodd aelod-wladwriaethau yn lle hynny i gynnal y cytundebau presennol a'u diwygio, i ddod â nifer o'r diwygiadau a ragwelwyd yn y cyfansoddiad segur i gyfraith. Lluniwyd cytundeb diwygio a'i lofnodi yn Lisbon yn 2007. Yn wreiddiol, y bwriad oedd iddo gael ei gadarnhau gan yr holl aelod-wladwriaethau erbyn diwedd 2008. Methodd yr amserlen hon, yn bennaf oherwydd gwrthodiad cychwynnol y Cytundeb ym Mehefin 2008 gan etholwyr Iwerddon, penderfyniad a wrthodwyd mewn ail refferendwm yn Hydref 2009 ar ôl i Iwerddon sicrhau nifer o gonsesiynau yn ymwneud â’r cytundeb.[8][9]
In the event, however, the Constitution and its successor, the Reform Treaty, pursued the centralizing course that had caused the democratic deficit in the first place. Additional competencies are transferred to the EU...
We can still have elections, but we cannot use our vote to change legislation in the many areas where the Union is given the power to decide. It is a very, very long process to change an EU law under the Lisbon Treaty. The power to do this does not lie with the normal majority of voters. It also demands a great effort in a lot of countries to change a law.