Cywydd llosgyrnog

Y pedwar mesur ar hugain

Y pedwar mesur ar hugain yw'r gyfundrefn o fesurau caeth a ddaeth yn ganon awdurdodol ym marddoniaeth Gymraeg yr Oesoedd Canol Diweddar, sef cyfnod Beirdd yr Uchelwyr. Rhestr Awdl gywydd Byr a thoddaid Clogyrnach Cyhydedd fer Cyhydedd hir Cyhydedd naw ban Cyrch a chwta Cywydd deuair fyrion Cywydd deuair hirion Cywydd llosgyrnog Englyn cyrch Englyn milwr Englyn penfyr Englyn proest cyfnewidiog Englyn proest cadwynog Englyn unodl union Englyn unodl crwca Gwawdodyn byr Gwawdodyn hir Hir a thoddaid Rhupunt byr Rhupunt hir Tawddgyrch cadwynog Toddaid Y blwch hwn: gweld • sgwrs • golygu

Y blwch hwn: gweld • sgwrs • golygu

Tair llinell o gynghanedd sydd i'r mesur hwn fel rheol, y cywydd llosgyrnog, sy'n un o'r pedwar mesur ar hugain. Mae'r ddwy linell gyntaf yn wythsill o hyd a'r llinell olaf yn seithsill; mae'r ddwy gyntaf yn odli gyda'i gilydd ac â gorffwysfa'r llinell olaf. Mewn awdl, cânt eu rhoi mewn cyfres o benillion gyda'r drydedd linell yn cynnal y brifodl.

Mae'r tair llinell yn diweddu'n ddiacen, fel arfer.

Dyma enghraifft gan Dafydd ab Edmwnd:

Y mae goroff em a garaf

O gof aelaw ag a folaf,

O choeliaf gael ei chalon.

Weithiau rhoddid tair neu ragor o linellau wythsill ar y dechrau ac nid dwy.

Mesur newydd yn Gymraeg oedd hwn pan gafodd ei gyflwyno, wedi ei addasu o'r canu odledig Lladin. Ni ddaeth yn fesur poblogaidd, fodd bynnag, ac ychydig o gerddi Cymraeg sy'n ei ddefnyddio mewn cymhariaeth â'r toreth o enghreifftiau Lladin, emynau yn bennaf.^[1]

1. ↑ J. Morris-Jones, Cerdd Dafod (Rhydychen, 1925), tud. 330.