David Ben-Gurion

David Ben-Gurion
Ganwyd	Давид Йосеф Грин  16 Hydref 1886  Płońsk
Bu farw	1 Rhagfyr 1973  Ramat Gan, Jaffa
Dinasyddiaeth	Ymerodraeth Rwsia, yr Ymerodraeth Otomanaidd, Palesteina dan Fandad, Israel
Alma mater	Istanbul University Faculty of Law Uniwersytet Warszawski Prifysgol Istanbul
Galwedigaeth	gwleidydd, undebwr llafur, seionydd
Swydd	Prif Weinidog Israel, Prif Weinidog Israel, Minister of Defense, Minister of Defense, Aelod o'r Knesset, ysgrifennydd cyffredinol, Education Minister of Israel, Justice Minister of Israel, Minister of Transport and Road Safety, Aelod o'r Knesset, Aelod o'r Knesset, Aelod o'r Knesset, Aelod o'r Knesset, Aelod o'r Knesset, Aelod o'r Knesset, Aelod o'r Knesset, Aelod o'r Knesset, President of the Provisional State Council
Adnabyddus am	Declaration of the Establishment of the State of Israel
Plaid Wleidyddol	Mapai, Rafi, National List, Workers of Zion, Labor Unity
Tad	Avigdor Ben Gurion
Priod	Paula Ben-Gurion
Plant	Amos Ben-Gurion, Renana Leshem, Geula Ben-Eliezer
Gwobr/au	Gwobr Bialik, Ehrendoktor der Universität Tel Aviv, honorary citizen of Jerusalem
llofnod

Prif weinidog cyntaf Israel oedd David Ben-Gurion (Hebraeg:דָּוִד בֶּן-גּוּרִיּוֹן, ganed fel David Grün (16 Hydref 1886 – 1 Rhagfyr 1973).^[1]

Ganed Ben-Gurion yn Płońsk, Gwlad Pwyl yn awr, ond yr adeg honno yn rhan o Ymerodraeth Rwsia. Cyfreithiwr oedd ei dad, Avigdor Grün; bu farw ei fam, Scheindel, pan oedd yn 11 oed. Roedd y teulu yn gefnogwyr brwd i Seioniaeth. Ymfudodd Ben-Gurion i Balesteina yn 1906, a bu'n gweithio mewn amaethyddiaeth yno ar y dechrau. Yn 1912 symudodd i Istanbul i astudio'r gyfraith, a newidiodd ei gyfenw i Ben-Gurion.

Ar y pryd roedd Palesteina yn rhan o'r Ymerodraeth Otomanaidd, ac yn 1915 taflwyd ef o'r wlad oherwydd ei weithgareddau gwleidyddol, Ymsefydlodd yn Efrog Newydd, lle priododd Paula Munweis yn 1917. Yn dilyn Datganiad Balfour yn Nhachwedd 1917, ymunodd â Lleng Iddewig y fyddin Brydeinig. Dychwelodd i Balesteina, oedd yn awr dan reolaeth fiwlrol Brydeinig, ar ddiwedd y Rhyfel Byd Cyntaf. Daeth yn amlwg yn y mudiad cenedlaethol a'r Yishuv (y gymuned Iddewig ac egin wladwriaeth Iddewig ym Mhalesteina cyn annibyniaeth), gan ddod yn ysgrifennydd y mudiad llafur Iddewig Histadrut, ac o 1930 ymlaen yn arweinydd Mapai, y blaid lafur Seionaidd.

Cyhoeddodd Ben Gurion sefydliad gwladwriaeth Israel ar 14 Mai 1948, a daeth yn Brif Weinidog y wlad newydd. Bu ganddo ran amlwg yn y Nakba (y carthu ethnig a brofodd y Palestiniaid er mwyn sicrhau mwyafrif Iddewig yn y wladwriaeth newydd) ^[2] a'r rhyfel rhwng Israel a'r gwledydd Arabaidd cyfagos a ddilynodd. Heblaw am gyfnod o ddwy flynedd rhwng 1954 a 1955, bu yn y swydd hyd 1963.^[3] Ymddiswyddodd yn 1963, a dilynwyd ef gan Levi Eshkol. Ffraeodd ag Eshkol y flwyddyn wedyn, a ffurfiodd blaid newydd, Rafi, a enillodd ddeg sedd yn y Knesset. Ymddeolodd o wleidyddiaeth yn 1970.

1. ↑ "Ben‐Gurion Is Dead at 87; Founding Father of Israel". New York Times (yn Saesneg). 2 Rhagfyr 1973.
2. ↑ Pappe, Ilan (2006). The Ethnic Cleansing of Palestine. London: Oneworld. tt. xi. ISBN 978-1-85168-555-4.
3. ↑ Anita Shapira (25 Tachwedd 2014). Ben-Gurion: Father of Modern Israel (yn Saesneg). Yale University Press. t. 173. ISBN 978-0-300-18273-6.