Iwstinian I

Iwstinian I
Ganwyd	Petrus Sabbatius  11 Mai 482  Taurision (Serbia)
Bu farw	14 Tachwedd 565  Caergystennin
Dinasyddiaeth	yr Ymerodraeth Fysantaidd
Galwedigaeth	deddfwr, gwleidydd, ymerawdwr, llenor
Swydd	seneddwr Rhufeinig, Ymerawdwr Bysantaidd
Dydd gŵyl	14 Tachwedd
Tad	Unknown, Justin I
Mam	Vigilantia
Priod	Theodora
Plant	Theodoros Tziros
Llinach	llinach Iwstinian

Ymerawdwr Bysantaidd rhwng 527 a 565 oedd Iwstinian I, hefyd Iwstinian Fawr (Lladin: Flavius Petrus Sabbatius Justinianus, Groeg (iaith): Φλάβιος Πέτρος Σαββάτιος Ιουστινιανός 482/483 – 13 neu 14 Tachwedd 565).

Ganed Iwstinian yn Illyria; mae'n ymddangos mai Lladin oedd ei iaith gyntaf yn hytrach na Groeg. Aeth ei ewythr Justinus i Gaergystennin a phan daeth yn ddylanwadol yn y gard ymerodrol, galwodd Iwstinian yno ato a'i fabwysiadu. Daeth Justinus ym ymerawdwr, a chredir i Iwstinian fod â rhan bwysig yn rheoli'r ymerodraeth yn ystod ei deyrnasiad ef. Ar farwolaeth Justinus, daeth Iwstinian yn ymerawdwr ar 9 Awst 527.

Cafodd Iwstinian ddylwanwad mawr ar yr ymerodraeth. Dechreuodd ymgyrch i adennill y tiriogaethau a gollwyd gan yr ymerodraeth Rufeinig yn y gorllewin, y renovatio imperii neu "adfer yr ymerodraeth". Dan gadfridogion fel Belisarius a Narses, enillwyd tiriogaethau eang yn ôl yn y gorllewin, er na allodd yr ymerodraeth ddal ei gafael arnynt yn y pen draw.

Bu Iwstinian hefyd yn gyfrifol am ail-ysgrifennu Cyfraith Rhufain, y Corpus Juris Civilis sy'n parhau i fod yn sylfaen y gyfraith sifil mewn llawer o wledydd. Bu adfywiad diwylliannol yn ystod ei deyrnasiad hefyd, gan gynnwys adeiladu eglwys enwog Hagia Sophia yng Nghaergystennin.

Rhoddwyd diwedd ar gynlluniau mwyaf uchelgeisiol Iwstinian gan Bla Iwstinian, yn ôl pob tebyg y Pla Du, a darawodd yr ymerodraeth yn y 540au cynnar gan achosi nifer fawr o farwolaethau. Cafodd Iwstinian ei hun y pla, ond roedd ef yn un o'r ychydig a lwyddodd i wella ohono. Ceir hanes y cyfnod yng ngwaith yr hanesydd Procopius.