Jainiaeth

Jainiaeth

Math o gyfrwng	crefydd
Math	crefydd
Dechrau/Sefydlu	5 g CC
Rhagflaenwyd gan	Hindŵaeth, Historical Vedic religion
Sylfaenydd	Mahavira
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Crefydd hynafol o India yw Jainiaeth (/ˈdʒeɪnɪzəm/), a elwir yn draddodiadol yn Jain Dharma (जैन धर्म). Mae'n un o grefyddau hynaf India a chanddi dair prif colofn: ahiṃsā (di-drais), anekāntavāda (di-absoliwtiaeth), ac aparigraha (heb ymlyniad).

Cychwynodd Jainiaeth yn yr 9g CC, ond gall fod yn llawer hŷn na hynny. Jain yw person sy'n ddilynwr y Jinas ("y saint"), sef pobl sydd wedi ail-ddarganfod y dharma, ai'r rhyddhau eu hunain. Ceir 24 o Jinas arbennig a adwaenir fel Tirthankaras ("Adeiladwyr Rhyd"). Y diweddaraf yw'r 24ain, Mahavira (599 CC - 527 CC yn ôl traddodiad).

Cred Jainiaid fod popeth yn fyw ar ryw ystyr, ac yn meddu enaid, a bod pob ffurf ar fywyd yn haeddu parch. Ceir tua 4.2 miliwn o ddilynwyr y grefydd yn India, a rhai mewn gwledydd eraill.

Mae'r Jain yn cymryd pum prif adduned: ahiṃsā (di-drais), satya (gwirionedd), asteya (peidio a dwyn), brahmacharya (ymatal o ryw), ac aparigraha (ymwadu a phethau materol). Mae'r egwyddorion hyn wedi effeithio ar ddiwylliant Jain mewn sawl ffordd, ee drwy arwain at ffordd wahanol o fyw ar llysiau yn bennaf. Arwyddair y ffydd a'r mantra Ṇamōkāra Parasparopagraho jīvānām (swyddogaeth eneidiau yw helpu ei gilydd) yw ei weddi fwyaf cyffredin a sylfaenol.

Mae Jainiaeth yn olrhain ei syniadau ysbrydol a'i hanes trwy olyniaeth o bedwar arweinydd ar hugain neu Tirthankaras, a'r cyntaf yn y cylch amser presennol yw Rishabhadeva; cred y Jain fod y traddodiad yn dal i fod wedi miliynau o flynyddoedd.

Y 23fed tirthankara Parshvanatha, y mae haneswyr yn dyddio i'r nawfed ganrif CC; a'r 24fed tirthankara, Mahavira i tua 600 CC. Ystyrir bod Jainiaeth yn dharma tragwyddol gyda'r tirthankaras yn tywys pob cylch amser y cosmoleg.

Jainiaeth yw un o grefyddau hynaf y byd, a chaiff ei hymarfer heddiw. Mae ganddi ddwy is-draddodiad hynafol mawr, Digambaras a Śvētāmbaras, gyda gwahanol safbwyntiau ar arferion asgetig, rhyw a pha destunau y gellir eu hystyried yn ganonaidd; mae gan y ddau fendicants a gefnogir gan leygwyr (śrāvakas a śrāvikas). Mae gan y traddodiad Śvētāmbara yn ei dro dri isdraddodiad: Mandirvāsī, Terapanthi a Sthānakavasī.^[1] Mae gan y grefydd rhwng pedair a phum miliwn o ddilynwyr, o'r enw Jains, sy'n byw yn India yn bennaf. Y tu allan i India, mae rhai o'r cymunedau mwyaf yng Nghanada, Ewrop a'r Unol Daleithiau, gyda niferoedd yr aelodau yn Japan yn tyfu'n gyflym.^[2] Ymhlith y gwyliau mawr mae Paryushana a Das Lakshana, Ashtanika, Mahavir Janma Kalyanak, Akshaya Tritiya, a Dipawali.

Mae'r amcangyfrifon o'r boblogaeth o Jainiaid yn gwahaniaethu rhywle rhwng pedair miliwn i ddeuddeg miliwn.^[3]

1. ↑ Long, Jeffery D. (2013), Jainism: An Introduction, I.B. Tauris, ISBN 978-0-85771-392-6, p. 20-22.
2. ↑ Archana, K. C. (2020-02-23). "Jainism Gains Traction In Japan, Thousands Travel To India To Transition From Zen To Jain". The Times of India (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-05-18.
3. ↑ Dundas 2002.