Llysfaen

Llysfaen

Math	pentref, cymuned
Poblogaeth	2,743, 2,736
Daearyddiaeth
Sir	Conwy
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	566.82 ha
Cyfesurynnau	53.283°N 3.666°W
Cod SYG	W04000132
Cod OS	SH887771
Cod post	LL29
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Darren Millar (Ceidwadwyr)
AS/au y DU	Gill German (Llafur)
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Mae'r erthygl hon yn cyfeirio at bentref ar arfordir gogledd Cymru; am yr ardal ag enw tebyg yng Nghaerdydd, gweler Llys-faen.

Pentref a chymuned ym mwrdeisdref sirol Conwy, Cymru, yw Llysfaen.^[1][2] Saif ar arfordir gogledd y sir, hanner milltir o'r môr tua hanner ffordd rhwng Abergele i'r dwyrain a Bae Colwyn i'r gorllewin. Mae'r pentrefi cyfagos yn cynnwys Hen Golwyn, Llanddulas, Dolwen a Betws-yn-Rhos. I'r dwyrain ceir Mynydd Marian. Mae tua 2,680 o bobl yn byw yno ([1] Archifwyd 2007-09-27 yn y Peiriant Wayback 2005). Mae'r gymuned yn cynnwys stad Peulwys.

Heddiw mae'r pentref yn rhan o sir Conwy, ond hyd 1923 bu'n alldir o'r hen Sir Gaernarfon wedi ei amgylchu'n gyfangwbl gan yr hen Sir Ddinbych; bu'n rhan o sir Clwyd o 1974 hyd 1996. Yn yr Oesoedd Canol bu'n rhan o gantref Rhos. Mae eglwys Sant Cynfran yn dyddio i'r Oesoedd Canol; yn ôl traddodiad lleol fe'i sefydlwyd gan y sant yn y flwyddyn 777.

Am gyfnod hir bu llawer o bobl y pentref yn gweithio yn chwareli calchfaen cyfagos Llysfaen a Llanddulas. Cludai llongau arfordirol y calchfaen i Lerpwl neu Fleetwood o Sieti Rayne ym Mae Llanddulas.

Ceir ysgol gynradd leol, Ysgol Cynfran, siop SPAR, neuad y pentref, a thri pharc.

1. ↑ "Rhestr o Enwau Lleoedd Safonol Cymru". Llywodraeth Cymru. 13 Hydref 2021.
2. ↑ British Place Names; adalwyd 21 Tachwedd 2021