Llysieuaeth

Mae'r erthygl hwn yn cyfeirio at ddiet dyn, ar gyfer diet anifeiliaid sy'n seiliedig ar blanhigion gweler llysyddiaeth

Diet sy'n eithrio cig (gan gynnwys helwriaeth, pysgod, dofednod ac unrhyw sgil gynnyrch lladd anifeiliaid) yw llysieuaeth.^[1][2] Mae sawl amrywiaeth ar y diet sy'n eithrio wyau a neu unrhyw gynnyrch anifeiliaid megis cynnyrch llaeth a mêl.

Ffurf o lysieuaeth yw diet fegan, sy'n eithrio pob cynnyrch anifeiliaid megis cig, pysgod, cynnyrch llaeth, ac wyau. Mae feganiaeth llym hefyd yn eithrio'r defnydd o gynnyrch anifeiliaid megis gwlân, sidan, lledr a ffwr ar gyfer gwisg neu addurn, er nad yw'r rhain yn ymwneud â marwolaeth neu laddfa anifail.^[3]

Mae'r rhan fwyaf o lysieuwyr yn bwyta cynnyrch llaeth ac wyau. Mae llysieuaeth-lactos yn cynnwys cynnyrch llaeth ond yn eithrio wyau, llysieuaeth-ofo yn cynnwys wyau ond nid cynnyrch llaeth, ac mae llysieuaeth-lactos-ofo yn cynnwys wyau a chynnyrch llaeth.

Mae diet rhannol-lysieuaeth yn cynnwys bwydydd llysieuol yn bennaf, ond hefyd yn cynnwys pysgod ac weithiau dofednod, yn ogystal ag wyau a chynnyrch llaeth. Mae'r cysylltiad rhwng rhannol-lysieuaeth a gwir lysieuaeth yn gyffredin yn achosi cymysgedd yn yr eirfa, yn arbennig llysieuaeth-pysgod sy'n cynnwys pysgod, a cham-gategoreiddio nifer o ddietau fel rhai llysieuol.^[4][5] Dechreuwyd defnyddio'r term llysieuwyr yn gyffredin gan Gymdeithas y Llysieuwyr, cyn gynhared â 1847, mae'r gymdeithas yn condemnio cysylltiad dietau rhannol-lysieuaeth fel llysieuaeth ddilys; mae'n gymdeithas yn dweud nad yw bwyta pysgod yn llysieuol.^[6]

Mae'r rhesymau dros ddewis llysieuaeth yn amrywio o foesoldeb, crefydd, diwylliant, moeseg, estheteg, amgylchedd, cymdeithas, economi, gwleidyddiaeth, blas neu iechyd. Mae dietau llysieuol sydd wedi eu cynllunio'n gywir wedi eu canfod i ateb anghenion maeth pob cyfnod o fywyd, ac mae astudiaethau ehangach wedi dangos fod llysieuaeth yn arwain i debygolrwydd llai o ddatblygu cancr, clefyd y galon ischaemig, a chlefydau eraill.^{[7][8][9][10]}

1. ↑ (Saesneg) The Vegetarian Society - Definitions Information Sheet. The Vegetarian Society.
2. ↑ (Saesneg) Vegetarian. Compact Oxford English Dictionary. "a person who does not eat meat for moral, religious, or health reasons. diffinnir 'meat' fel 'the flesh of an animal as food']"
3. ↑ (Saesneg) Diffiniad geiriadur o'r gair 'Vegan'
4. ↑  Vegetarian Meal Planning. uwhealth.org.
5. ↑ Bryant A. Stamford, Becca Coffin (1995). The Jack Sprat Low-Fat Diet. University Press of Kentucky. ISBN 081310856X, 9780813108568
6. ↑ "VEGETARIANS DO NOT EAT FISH!" Archifwyd 2015-03-15 yn y Peiriant Wayback Ymgyrch Pysgod Cymdeithas y Llysieuwyr
7. ↑ Timothy J Key ac eraill, "Mortality in vegetarians and nonvegetarians: detailed findings from a collaborative analysis of 5 prospective studies" American Journal of Clinical Nutrition, Vol. 70, No. 3, 516S-524S, Medi 1999 [1]
8. ↑ Timothy J Key ac eraill, "Mortality in British vegetarians: review and preliminary results from EPIC-Oxford" American Journal of Clinical Nutrition, Vol. 78, No. 3, 533S-538S, Medi 2003 [2]
9. ↑  Vegetarian Diets. American Dietetic Association a Dietitians of Canada.
10. ↑  Meat can raise your lung cancer risk, too. MSNBC (11 Rhagfyr 2007).