Organyn

Rhannau hanfodol, microsgopig, o gelloedd byw yw organynnau (hefyd: organelle) ^[1]. Amgylchynir y rhan fwyaf o'r organyn gan bilen ffosffolipid; ond gelwir strwythurau eraill, megis y ribosom, hefyd yn organynnau. Bathwyd y term gan ei fod yn creu syniad cyfochrog o organau'r corff dynol, felly hefyd yr organyn i'r gell.

Mewn celloedd Ewcaryotig mae nifer o'r organynnau pilen (reticwlwm endoplasmig, y cnewyllyn, cyfarpar Golgi, y lysosom, y wacyn (mewn planhigion), y bilen blasma a mân fesiclau eraill) yn rhan o un gyfundrefn, cyd cysylltiol, Endobilen. Nid yw'r gyfundrefn endobilen yn cynnwys y mitocondrion na'r cloroplast. Dengys tystiolaeth bod yr organynnau annibynnol hyn yn tarddu o baleo-endo-symbiotau, sef cyfuniad o gelloedd Procaryotig.^[2]

1. ↑ "Rhestr syml i ysgolion talaith Utah". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-06-12. Cyrchwyd 2016-06-08.
2. ↑ Kerfeld, C. A.; Sawaya, M. R; Tanaka, S; Nguyen, C. V.; Phillips, M; Beeby, M; Yeates, T. O. (5 August 2005). "Protein structures forming the shell of primitive bacterial organelles.". Science 309 (5736): 936–8. Bibcode 2005Sci...309..936K. doi:10.1126/science.1113397. PMID 16081736. https://archive.org/details/sim_science_2005-08-05_309_5736/page/936.