Teyrnas Hwngari

Teyrnas Hwngari
	[[File:Coat of arms of Hungary (1915-1918, 1919-1946; angels).svg, Coat of arms of Hungary (1945).svg, Coat of arms of Hungary (1915-1918, 1919-1946; angels).svg, Coat of arms of Hungary (1896-1915; angels).svg, Coat of arms of Hungary (1874-1896).svg, Coat of arms of Hungary (1869-1874).svg, Coat of arms of Hungary (1848-1849, 1867-1869).svg\|100px\|upright=1]]
Math	gwlad ar un adeg
Prifddinas	Budapest
Sefydlwyd	1000 ;
Anthem	Isten, áldd meg a magyart
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Hwngareg
Daearyddiaeth
Sir	Awstria-Hwngari, Ymerodraeth Awstria
Gwlad	Teyrnas Hwngari
Yn ffinio gyda	yr Ymerodraeth Otomanaidd, Serbia, yr Ymerodraeth Lân Rufeinig
Cyfesurynnau	47°N 19°E
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaethol	Diet of Hungary
Swydd pennaeth; y wladwriaeth	brenin Hwngari
Crefydd/Enwad	yr Eglwys Gatholig Rufeinig
Arian	Austro-Hungarian krone
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Brenhiniaeth a fodolai yng Nghanolbarth Ewrop am fil o flynyddoedd bron, o'r Oesoedd Canol hyd at yr 20g, oedd Teyrnas Hwngari (Hwngareg: Magyar Királyság, Lladin: Regnum Hungariae, Almaeneg: Königreich Ungarn). Dyrchafwyd Tywysogaeth Hwngari yn deyrnas Gristnogol yn sgil coroni István I yn y brifddinas Esztergom ym 1000;^[1] teyrnasai brenhinllin Árpád am y trichan mlynedd ddilynol. Erbyn yr 12g, cyrhaeddai Hwngari statws pŵer canol yn Ewrop.^[1]

Meddiannwyd canolbarth a thiriogaeth ddeheuol Hwngari gan yr Ymerodraeth Otomanaidd yn sgil Brwydr Mohács (1526), a rhannwyd y deyrnas yn dridarn: Hwngari Frenhinol, a barhaodd yn deyrnas dan reolaeth Tŷ Hapsbwrg; Hwngari Otomanaidd, a fu dan reolaeth y Tyrciaid o 1541 hyd at ei hildio i'r Hapsbwrgiaid ym 1699; a Thywysogaeth Transylfania, a fyddai'n lled-annibynnol o 1570 nes iddi fynd yn ddarostyngedig i'r Hapsbwrgiaid ym 1711.^[1]

Ym 1867, dyrchafwyd y deyrnas gan gyfaddawd "y Frenhiniaeth Ddeuol" a drodd Ymerodraeth Awstria yn Awstria-Hwngari. Daeth Teyrnas Hwngari i ben yn sgil cwymp y Frenhiniaeth Hapsbwrgaidd ym 1918, a sefydlwyd Gweriniaeth Hwngari. Adferwyd y deyrnas mewn enw ym 1920, ond heb frenin, a phenodwyd y Llyngesydd Miklós Horthy yn rhaglyw. Trodd Hwngari yn weriniaeth unwaith eto o ganlyniad i feddiannaeth y wlad gan yr Undeb Sofietaidd ym 1946.^[1]

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Kristó Gyula – Barta János – Gergely Jenő: Magyarország története előidőktől 2000-ig (History of Hungary from the prehistory to 2000), Pannonica Kiadó, Budapest, 2002, ISBN 963-9252-56-5, t. 687, t. 37, t. 113 ("Magyarország a 12. század második felére jelentős európai tényezővé, középhatalommá vált."/"By the 12th century Hungary became an important European factor, became a middle power.", "A Nyugat részévé vált Magyarország.../Hungary became part of the West"), pp. 616–644

[Kristó-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Kristó Gyula – Barta János – Gergely Jenő: Magyarország története előidőktől 2000-ig (History of Hungary from the prehistory to 2000), Pannonica Kiadó, Budapest, 2002, ISBN 963-9252-56-5, t. 687, t. 37, t. 113 ("Magyarország a 12. század második felére jelentős európai tényezővé, középhatalommá vált."/"By the 12th century Hungary became an important European factor, became a middle power.", "A Nyugat részévé vált Magyarország.../Hungary became part of the West"), pp. 616–644

[1]