Asirianoj

Asirianoj
etnoreligia grupo
Ŝemidoj
Ŝemidoj
Suma populacio
1 230 000
Ŝtatoj kun signifa populacio
Lingvo(j)
asiria nov-aramea lingvo • nordorienta nov-aramea lingvo • akada lingvo
Religio
kristanismo • Asiria Eklezio de la Oriento • Ĥaldea katolika Eklezio • Siria Ortodoksa Eklezio • Rusa Ortodoksa Eklezio
v • d • r

Asirianoj (ܣܘܪ̈ܝܐ, Sūrāyē / Sūrōyē ) estas etno indiĝena de Mezopotamio, historia regiono en Mezoriento. Kelkaj sin identigas kiel sirianoj, arameoj, kaj ĥaldeoj. Parolantoj de la novaramea branĉo de ŝemidaj lingvoj same kiel la primaraj lingvoj en iliaj loĝlandoj, modernaj asirianoj estas siriaj kristanoj, kiuj postulas sian devenon de Asirio, unu el la plej malnovaj civilizoj en la mondo, devenanta de 2500 a.K.en antikva Mezopotamio^[1].

La tribaj regionoj, kiuj formas la asirian patrujon, estas partoj de la nuntempa norda Irako (ebenaĵo de Ninivo kaj gubernio Dahuk), sudorienta Turkio (Hakkari kaj Tur Abdin), nordokcidenta Irano (Urmijo) kaj, pli ĵuse, nordorienta Sirio (gubernio Hasaka)^[2]. La plimulto migris al aliaj regionoj de la mondo, inkluzive de Nordameriko, Levantenio , Aŭstralio, Eŭropo, Rusio kaj Kaŭkazio dum la pasinta jarcento. Elmigrado deĉenigis eventojn kiel la Masakroj de Dijarbakiro, la Asiria Genocido (samtempa kun la Armena kaj Greka genocidoj) dum la Unua Mondmilito de la Otomana Imperio kaj aliancitaj kurdaj triboj^[3][4], la Masakro de Simelo en Irako en 1933, la Irana Revolucio de 1979 , arabaj naciismaj baazismaj politikoj en Irako kaj Sirio, la pliiĝo de Islama Ŝtato de Irako kaj la Levantenio kaj ĝia transpreno de la plejparto de la ebenaĵo de Ninivo^[5][6].

Asirianoj estas ĉefe kristanaj, plejparte aliĝantaj al la orienta kaj okcidenta siriaj liturgiaj ritoj de kristanismo.  La eklezioj, kiuj konsistigas la orientan sirian riton, inkluzivas la Ĥaldean Katolikan Eklezion, Asirian Eklezion de la Oriento kaj la Antikvan Eklezion de la Oriento^[7], dum la eklezioj de la okcidenta Siria rito estas la Siria Ortodoksa Eklezio kaj Siria Katolika Eklezio. Ambaŭ ritoj uzas la klasikan sirian lingvon kiel sian liturgian lingvon^[8][9][10] .

Plej lastatempe, post la Iraka Milito de 2003 kaj la Siria enlanda milito, komencitaj en 2011, delokigis grandan parton de la restanta asiria komunumo el sia patrujo kiel rezulto de etna kaj religia persekutado fare de islamaj ekstremistoj^[11]. El la miliono aŭ pli da irakanoj raportitaj de Unuiĝintaj Nacioj, kiuj fuĝis de Irako post la okupado, preskaŭ 40% estis asirianoj, kvankam asirianoj okupis nur ĉirkaŭ 3% de la iraka demografio antaŭmilita^[12].

Pro la apero de la Islama Ŝtato kaj la transpreno de granda parto de la asiria patrujo fare de la terora grupo, alia grava ondo de asiria delokiĝo okazis. La Islama Ŝtato estis forpelita de la asiriaj vilaĝoj en la rivervalo Ĥabur^[13][14] kaj la regionoj ĉirkaŭ la urbo Hasaka en Sirio antaŭ 2015, kaj de la Niniva ebenaĵo en Irako antaŭ 2017. En norda Sirio, asiriaj grupoj partoprenis ambaŭ politike kaj armee en la kurda-dominata sed multetna Siriaj Demokrataj Fortoj^[15] kaj Aŭtonoma Administracio de Norda kaj Orienta Sirio^[16][17].

1. ↑ Carl Skutsch. (2013) Encyclopedia of the World's Minorities. Routledge, p. 149. ISBN 978-1-135-19388-1.
2. ↑ Nathanael J. Andrade. (2013-07-25) Syrian Identity in the Greco-Roman World, p. 28. ISBN 9781107244566.
3. ↑ Herodotus, The Histories, VII.63, s:History of Herodotus/Book 7.
4. ↑ . Assyria and Syria: Synonyms? (2008).
5. ↑ Falling for ISIS Propaganda About Christians.
6. ↑ Eden Naby. Documenting The Crisis In The Assyrian Iranian Community.
7. ↑ (2006) “The terms "Assyria" and "Syria" again”, Journal of Near Eastern Studies 65 (4), p. 284–287. doi:10.1086/511103. 
8. ↑ "Assyrian Christians 'Most Vulnerable Population' in Iraq", The Christian Post. Kontrolita 2006-12-05.
9. ↑ "Iraq's Christian community, fights for its survival", Christian World News.
10. ↑ "U.S. Gov't Watchdog Urges Protection for Iraq's Assyrian Christians", The Christian Post. Kontrolita 2007-12-31. Arkivigite je 2007-12-11 per la retarkivo Wayback Machine Arkivita kopio. Arkivita el la originalo je 2007-12-11. Alirita 2022-01-08 .
11. ↑ Tekoglu R., Lemaire A. (2000). “La bilingue royale louvito-phénicienne de Çineköy”, Comptes Rendus des Séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres 2000, p. 960–1006. 
12. ↑ Inscription From 800 BC Shows the Origin of the Name 'Syria'. Aina.org (2007-02-18). Alirita 2013-09-18 .
13. ↑ Rudolf Macuch, Geschichte der spät- und neusyrischen Literatur, New York: de Gruyter, 1976.
14. ↑ Tsereteli, Sovremennyj assirijskij jazyk, Moscow: Nauka, 1964.
15. ↑ Festschrift Philologica Constantino Tsereteli Dicta, ed. Silvio Zaorani (Turin, 1993), pp. 106–107
16. ↑ Frye, R. N. (October 1992). “Assyria and Syria: Synonyms”, Journal of Near Eastern Studies 51 (4), p. 281–285. doi:10.1086/373570.  Arkivigite je 2004-07-31 per la retarkivo Wayback Machine pp. 281–285
17. ↑ Rollinger, Robert (2006). “The terms "Assyria" and "Syria" again”, Journal of Near Eastern Studies 65 (4), p. 283–287. doi:10.1086/511103.