Flaro

Flar(ad)o, flarsenso aŭ olfakto, estas la senso pri odoro. Ĉi tiun senson efektivigas specialaj sensaj ĉeloj de la naza kavo de vertebruloj, kiuj povas esti konsiderataj analogaj al sensaj ĉeloj de la palpiloj de senvertebruloj. En homoj, olfakto okazas kiam odoraj molekuloj ligiĝas al specifaj kemiajoj sur la olfaktaj ricevantoj.^[1] Ĉi tiuj ricevantoj estas uzataj sensi la ĉeeston de odoro. Ili kuniĝas ĉe la glomerulo, strukturo kiu sendas signalojn al la olfakta ampolo (cerba strukturo rekte super la naza kavo kaj sub la fronta lobo).^[2] Multaj vertebruloj, inkluzive plejmultajn mamulojn kaj rampulojn, havas du apartajn olfaktajn sistemojn—la ĉefa olfakta sistemo kaj la akcesora olfakta sistemo (uzata plejparte sensi feromonojn). Por aerospirantaj bestoj, la ĉefa olfakta sistemo sensas volatilajn kemiaĵojn kaj la akcesora flara sistemo sensas fluidajn kemiaĵojn.^[3] Olfakto, kune kun gusto, estas formo de kemisensilo. La kemiaĵoj kiuj aktivigas la olfaktan sistemon, ĝenerale je tre malaltaj koncentriĝoj, nomiĝas odorantoj. Kvankam gusto kaj odoro estas apartaj sensaj sistemoj en landaj bestoj, akvoloĝantaj organismoj ofte havas unu kemian senson.^[4]

Volatilaj etmolekulaj odorantoj, nevolatilaj proteinoj kaj nevolatilaj hidrokarbonoj povas produkti flarajn sensojn. Iuj bestaj specioj kapablas flari karbonan dioksidon en etaj koncentriĝoj.^[5]

1. ↑ (September 2015) “Structure–odour relationships reviewed in the postgenomic era”, Flavour and Fragrance Journal 30 (5), p. 342–361. doi:10.1002/ffj.3249. 
2. ↑ Charles Linsmeiser. (2011) “Sensation and Perception”, Psychology. Worth Publishers, p. 166–171. ISBN 978-1-4292-3719-2.
3. ↑ Hussain A, Saraiva LR, Korsching SI (2009). “Positive Darwinian selection and the birth of an olfactory receptor clade in teleosts”, PNAS 106 (11), p. 4313–8. doi:10.1073/pnas.0803229106. 
4. ↑ . Taste, Smell, and Touch: Lecture Notes (1999).
5. ↑ (2012-10-19) “Better Smelling Through Genetics: Mammalian Odor Perception”, Current Opinion in Neurobiology 18 (4), p. 364–369. doi:10.1016/j.conb.2008.09.020.