Imperiismo

Imperiismo aŭ imperialismo estas nocio por politiko, gvidita de klopodo disvastigi influon de unu ŝtato je aliaj. Celo estas krei grandpotencon aŭ akiri dominan influon en teritorio, kiun tiu ĉi ŝtato pretendas (pro historiaj aŭ naciismaj kaŭzoj). Vidu artikolon Imperio.

Imperiismo, estas difinita de la Dictionary of Human Geography (vortaro pri homa geografio), kiel "an unequal human and territorial relationship, usually in the form of an empire, based on ideas of superiority and practices of dominance, and involving the extension of authority and control of one state or people over another" (malegaleca homa kaj teritoria rilataro, kutime en la formo de imperio, bazite sur ideoj de supereco kaj praktikoj de dominado, kaj rezulte en la etendo de aŭtoritato kaj kontrolo de unu ŝtato aŭ popolo super alia).^[2] Lewis Samuel Feuer identigas du ĉefajn subtipojn de imperiismo; la unua estus la "regressive imperialism" (malprogresema imperiismo) identigita kun simpla konkero, klara ekspluatado, formortigo aŭ malpliigo de nedeziritaj popoloj, kaj setlado de deziritaj popoloj en tiuj teritorioj.^[3] La dua tipo identigita de Feuer estus la "progressive imperialism" (progresema imperiismo) kiu fondiĝus sur kosmopolita rigardo al homaro, kiu permesas la etendon de civilizacio al nome "nedisvolviĝintaj" socioj por plialtigi vivnivelojn kaj kulturnivelojn en la konkeritaj teritorioj, kaj permeso al konkerita popolo por asimiliĝi al la imperia socio, kies ekzemplo povus esti la kosmopolita Aĥemenida Imperio.^[3]

La moderna koncepto de imperiismo estas la praktiko de dominado fare de lando kun pli forta ekonomia kaj komerca povo, por ampleksigi siajn influojn super malpli disvolviĝintaj landoj.^[4] La termino estas pridisputata, ĉar kelkaj opinias, ke ne estas imperiismo,^[5][6] aliaj kiuj ja ekzistas, sed estas nemalica,^[7][8][9] kaj aliaj kiuj ekzistas malprofite por la dominataj landoj.^[10][11]

1. ↑ S. Gertrude illin. Rhodes. London: 1933. P. 138
2. ↑ Gregory, Derek, Johnston, Ron, Prattt, Geraldine, Watts, Michael J., kaj Whatmore, Sarah (2009). The Dictionary of Human Geography (5-a eld.). Wiley-Blackwell. p. 373. ISBN 978-14051-3288-6
3. ↑ ^{3,0 3,1} Lewis Samuel Feuer. Imperialism and the Anti-Imperialist Mind. Transaction Publishers, 1989. P. 4.
4. ↑ http://www.portalplanetasedna.com.ar/complemento_imperila.htm Arkivigite je 2014-02-02 per la retarkivo Wayback Machine El Imperialismo Moderno - La Expansión Capitalista Mundial Europa Sobre Africa, 2009
5. ↑ Bookman, Jay, "Let's just say it's not an empire".
6. ↑ Vidu por ekzemplo: Michael Mann (2005), Incoherent Empire; Arthur Schlesinger Jr. (2005), "The American Empire? Not so fast", World Policy, Volumeno XXII, No 1, Spring
7. ↑ Max Boot, "American Imperialism? No Need to Run Away From the Label", USA Today
8. ↑ http://www.jeetheer.com/politics/anglosphere.htm Jeet Heer, "Operation Anglosphere", 2009, Max Boot.
9. ↑ Ferguson, Niall, "Colossus: The Rise and Fall of the American Empire".
10. ↑ H. Barnes, Ch. Kepner kaj J. Soothill, El imperio del banano, Buenos Aires, Instituto de Estudios Latinoamericanos, Centro de Derecho y Ciencias Sociales (FUBA), 1957, pp. 22-28. El Historia de América Latina, Desde los orígenes hasta la globalización, Nº 23. Colegio Nacional de Buenos Aires, paĝo 12. 2002
11. ↑ Hegemonía o supervivencia. La estrategia imperialista de EE. UU. (Barcelona, Ediciones B, 2005), Noam Chomsky