Austronesiar

Austronesiarrak
Taiwango Ami herria, dantza tradizionala egiten.
Biztanleak guztira
400 milioi inguru
Biztanleria nabarmena duten eskualdeak
Indonesia: c. 260,6 milioi[1]  Filipinak: c. 109,3 milioi[2]  Madagaskar: c. 24 milioi[3]  Malaysia: c. 19,2 milioi[4]  Thailandia: c. 1,9 milioi[5]  Papua Ginea Berria: c. 1,3 milioi  Ekialdeko Timor: c. 1,2 milioi[6]  Zeelanda Berria: c. 855.000[5]  Singapur: c. 576.300[7]  Taiwan: c. 575.067[8]  Salomon uharteak: c. 478.000  Fiji: c. 456.000[9]  Brunei: c. 450.000[10]  Vanuatu: c. 272.000[11]  Kanbodia: c. 249.000
Hizkuntza
Austronesiar hizkuntzak
Erlijioa
Hainbat erlijio
Zerikusia duten beste giza taldeak

Austronesiar herriak, batzuetan austronesiar hizkuntzako herriak deituak, Taiwango, Asiako hego-ekialdeko itsasoko, Mikronesiako, Ginea Berriko kostako, Melanesiako, Polinesiako eta Madagaskarreko herrien multzo handi bat dira, austronesiar hizkuntzak hitz egiten dituztenak^{[12][13][14][15]}. Gutxiengo etniko indigenak ere badaude Vietnamen, Kanbodian, Myanmarren, Thailandian, Hainanen, Komoretan eta Torres itsasarteko uharteetan. Austronesiera hitz egiten duten herriek nagusiki populatzen dituzten nazio eta lurraldeak, batzuetan, Austronesia izenez ezagutzen dira kolektiboki^[16].

Gaur egungo adostasun zientifikoaren arabera, historiaurreko itsas migrazio batetik sortu ziren, austronesiar hedapenetik, Han aurreko Taiwandik, Kristoren aurreko 3000 eta 1500 urteen inguruan. Austronesiarrak iparralderago zeuden Filipinetara iritsi ziren, zehazki Batanes uharteetara, K. a. 2200 inguruan. Austronesiarrak izan ziren nabigazio ozeanikoaren teknologiak asmatu zituzten lehenak (bereziki, katamaranak, balantzinadun ontziak, heldulekuak zituzten ontziak eta karramarro-pintzazko bela), eta horri esker, azkar sakabanatu ziren Indo-Pazifikoko uharteetan. K.a. 2000tik aurrera Paleolitoko Negrito eta Australo-Melanesiar Papua herriek asimilatu zituzten. Pazko uhartera iritsi ziren ekialdean, Madagaskarrera mendebaldean^[17] eta Zeelanda Berrira hegoaldean. Mutur urrunenean, Ameriketara ere irits zitezkeen^[18][19].

Hizkuntzaz gain, austronesiar herriek ezaugarri kultural asko partekatzen dituzte, hala nola tradizioak eta teknologiak, hala nola tatuajea, palafitoak, jade-taila, nekazaritza hezeguneetan eta labar-artearen hainbat motibo. Migrazioekin eraman zituzten landare eta animalia etxekotuak ere partekatzen dituzte, hala nola arroza, bananak, kokoak, ogiaren fruitua, Dioscorea ñamea, taroa, Broussonetia papyrifera, oiloak, txerriak eta txakurrak.

1. ↑ Badan Pusat Statistik. (2013). Proyeksi penduduk Indonesia 2010-2035. ISBN 978-979-064-606-3. PMC 1030426061. (Noiz kontsultatua: 2022-05-03).
2. ↑ «2020 Census of Population and Housing (2020 CPH) Population Counts Declared Official by the President | Philippine Statistics Authority» psa.gov.ph (Noiz kontsultatua: 2022-05-03).
3. ↑ «Population, total | Data» data.worldbank.org (Noiz kontsultatua: 2022-05-03).
4. ↑ (Ingelesez) Malaysia. Central Intelligence Agency 2022-04-24 (Noiz kontsultatua: 2022-05-03).
5. ↑ ^{a b} «Population movement in the Pacific: A perspective on future prospects - Department of Labour» web.archive.org 2013-02-07 (Noiz kontsultatua: 2022-05-03).
6. ↑ «2015 Census shows population growth moderating « Government of Timor-Leste» web.archive.org 2018-06-29 (Noiz kontsultatua: 2022-05-03).
7. ↑ «Wayback Machine» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2022-05-03).
8. ↑ (Ingelesez) Ramzy, Austin. (2016-08-01). «Taiwan’s President Apologizes to Aborigines for Centuries of Injustice» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2022-05-03).
9. ↑ «Wayback Machine» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2022-05-03).
10. ↑ (Ingelesez) Brunei. Central Intelligence Agency 2022-04-22 (Noiz kontsultatua: 2022-05-04).
11. ↑ «World Population Prospects - Population Division - United Nations» population.un.org (Noiz kontsultatua: 2022-05-04).
12. ↑ The Austronesians : historical and comparative perspectives. 2006 ISBN 1-920942-85-8. PMC 225298720. (Noiz kontsultatua: 2022-05-04).
13. ↑ (Ingelesez) Pierron, Denis; Razafindrazaka, Harilanto; Pagani, Luca; Ricaut, François-Xavier; Antao, Tiago; Capredon, Mélanie; Sambo, Clément; Radimilahy, Chantal et al.. (2014-01-21). «Genome-wide evidence of Austronesian–Bantu admixture and cultural reversion in a hunter-gatherer group of Madagascar» Proceedings of the National Academy of Sciences 111 (3): 936–941.  doi:10.1073/pnas.1321860111. ISSN 0027-8424. PMID 24395773. PMC PMC3903192. (Noiz kontsultatua: 2022-05-04).
14. ↑ Blust, Robert. (2013). The Austronesian languages. (Revised edition. argitaraldia) ISBN 978-1-922185-07-5. PMC 1018188432. (Noiz kontsultatua: 2022-05-04).
15. ↑ «Scientific papers database» www.natureseychelles.org (Noiz kontsultatua: 2022-05-04).
16. ↑ Ku, Kun-Hui; Gibson, Thomas. (2019-07-03). «Hierarchy and Egalitarianism in Austronesia» Anthropological Forum 29 (3): 205–215.  doi:10.1080/00664677.2019.1626216. ISSN 0066-4677. (Noiz kontsultatua: 2022-05-04).
17. ↑ (Ingelesez) Pierron, Denis; Heiske, Margit; Razafindrazaka, Harilanto; Rakoto, Ignace; Rabetokotany, Nelly; Ravololomanga, Bodo; Rakotozafy, Lucien M.-A.; Rakotomalala, Mireille Mialy et al.. (2017-08-08). «Genomic landscape of human diversity across Madagascar» Proceedings of the National Academy of Sciences 114 (32)  doi:10.1073/pnas.1704906114. ISSN 0027-8424. PMID 28716916. PMC PMC5559028. (Noiz kontsultatua: 2022-05-04).
18. ↑ «Easter Island: archaeology, ecology, and culture» Choice Reviews Online 33 (02): 33–1003-33-1003. 1995-10-01  doi:10.5860/choice.33-1003. ISSN 0009-4978. (Noiz kontsultatua: 2022-05-04).
19. ↑ Langdon, Robert. (2001-06). «The bamboo raft as a key to the introduction of the sweet potato in prehistoric Polynesia» The Journal of Pacific History 36 (1): 51–76.  doi:10.1080/00223340120049442. ISSN 0022-3344. (Noiz kontsultatua: 2022-05-04).