Disko gogor

Disko gogorreko unitate (HDD), disko gogor, edo disko finkoa, (ingelesez: hard disk, HD edo HDD akronimoekin laburtu ohi dena^{[Oh 2]}) datuak biltegiratzeko gailu elektromekaniko bat da, datu digitalak biltegiratzen eta berreskuratzen dituena biltegiratze magnetikoa erabiliz, material magnetikoz estalitako plater biratzaile zurrun batekin edo gehiagorekin. Platerak buru magnetikoekin parekatzen dira, normalean eragingailuaren beso mugikor baten gainean jarrita, zeinak plakaren gainazalean datuak irakurri eta idazten baititu^[2]. Datuetara, ausaz sartzen da; hau da, datu-bloke indibidualak edozein ordenatan gorde eta berreskuratu daitezke. Disko gogorrak lurrunkorrak ez diren biltegiratze mota dira, itzaltzean biltegiratutako datuak gordetzen dituztenak^[3][4][5]. Disko gogor modernoak lauki formako kutxa txiki baten itxura dute.

IBMk 1956an sartuta^[6], disko gogorrak, erabilpen orokorreko ordenagailuetarako, bigarren mailako gailu nagusia izan ziren 1960ko hamarkadaren hasieratik aurrera. Disko gogorrak posizio horri eutsi zion zerbitzari eta ordenagailu pertsonalen aro modernoan, nahiz eta erruz ekoizten diren ordenagailu pertsonalak, hala nola telefono mugikorrak eta tabletak, flash memoriadun gailuetan oinarritzen diren biltegiratzeko. Historikoki, 224 enpresak baino gehiagok ekoitzi dituzte disko gogorrak, baina, industria sendotu ondoren, unitate gehienak Seagatek, Toshibak eta Western Digitalek fabrikatzen dituzte. Disko gogorrak dira nagusi zerbitzarientzako sortutako biltegiratze-bolumenean (exabyteak urtean). Ekoizpena pixkanaka hazten ari den arren (exabyte bidalien bidez^[7]), salmenten sarrerak eta bidalketa unitateen kopuruak behera egiten ari dira, egoera solidoko unitateek (SSD) datu-transferentzia tasa handiagoak, zonako biltegiratze dentsitate handiagoa, fidagarritasun pixka bat hobea^[8][9] eta latentzia eta sarbide denbora askoz txikiagoak dituztelako^{[10][11][12][13]}.

SSDen errentek, zeinak gehienek NANDen flash memoria erabiltzen duten, disko gogorrenak baino zertxobait handiagoak izan ziren 2018an^[14]. Biltegiratzeko flash produktuek disko gogorren sarreren bikoitza baino gehiago zuten 2017tik aurrera^[15], SSDek, biteko^[16][17], lau edo bederatzi aldiz kostu handiagoa duten arren, Disko gogorrak ordezten ari dira abiadura, energia kontsumoa, tamaina txikia, gaitasun handia eta iraunkortasuna garrantzitsuak diren aplikazioetan^[12][13]. 2019tik aurrera, SSDen kostua txikitzen ari da, eta disko gogorren gaineko prezio-saria murriztu egin da^[17].

Disko gogor baten ezaugarri nagusiak bere gaitasuna eta errendimendua dira. Gaitasuna 1.000 potentziei dagozkien unitate aurrizkietan zehazten da: 1 terabyteko (TB) unitate batek 1.000 gigabyteko ahalmena du (GB; non gigabyte bat 1.000 milioi byte (10⁹) diren). Normalean, HDD baten ahalmenaren zati bat ez dago erabiltzailearentzat eskuragarri fitxategi-sistemak eta sistema eragile informatikoak eta, beharbada, akatsak zuzentzeko eta berreskuratzeko erantsitako erredundantzia erabiltzen dutelako. Biltegiratzeko gaitasunari dagokionez, nahasmena egon daiteke, disko gogorren fabrikatzaileek gigabyte hamartarretan (1.000 potentziatan) adierazten baitituzte gaitasunak; sistema eragile erabilienek, berriz, 1.024 potentziako gaitasunenetan ematen dituzte, eta horrek iragarritakoa baino kopuru txikiagoa dakar. Errendimendua honela zehazten da: buruak pista edo zilindro batera eramateko behar den denbora (batez besteko denbora), nahi den sektorea buru azpian mugitzeko behar den denbora (latentzia ertaina, hau da, biraketa-abiadura fisikoaren funtzioa minutuko) eta, azkenik, datuak transmititzen diren abiadura (datuen tasa).

Disko gogor modernoen bi forma-faktore ohikoenak hauek dira: 3,5 hazbetekoa mahai gaineko ordenagailuentzat, eta 2,5 hazbetekoa ordenagailu eramangarrientzat batez ere. HDDak sistemetara konektatzen dira: PATA (Parallel ATA), SATA (Serial ATA), USB edo SAS (Serial Attached SCSI) moduko kable interfaze estandarren bidez.

Orokorrean, disko gogorrak magnetiko digital grabazio sistema erabiltzen du.

Disko hauetan, karkasa barrenean, zentrokide plater pila bat aurkituko dugu. Plater hauek, biraka hasten direnean, abiadura handia lortzen dute. Plater hauetan, pultsu magnetikoak irakurri edo idazteaz arduratzen diren buruak daude. Estandar ezberdinak daude ordenagailua disko gogorrarekin komunikatzeko garaian. Erabilienak Integrated Drive Electronics (IDE), SCSI, eta SATA dira, azken hau 2004ean estandarizatua.

Sistema eragile batek ezin du disko gogor bat erabili lantegitik ateratzen den bezala. Lehenik, maila baxuko formatu bat eta partizio bat edo gehiago definitu beharra daude, eta, gero, gure sistemak uler dezakeen formatua eman behar zaio.

Badira informazioa biltegiratzeko erdieroalezko memoria erabiltzen dituzten egoera solidoko unitate izenaz ezagututako mota desberdinetako diskoak ere. Disko mota hauen erabilera, orokorrean, maila handiko konputagailuentzat mugatzen zen bere prezio altuagatik, nahiz eta gaur egun, ordenagailu pertsonalen erabilerarako, kapazitate baxuko unitate ekonomikoagoak aurki daitezkeen merkatuan. Horrela, cache-pista egoera solidozko memoria bat da (RAM motako memoria), egoera solidozko disko gogor baten barruan dagoena.

Aipuaren errorea: <ref> tags exist for a group named "Oh", but no corresponding <references group="Oh"/> tag was found

1. ↑ Kean, David W., IBM San Jose, A quarter century of innovation", 1977
2. ↑ Arpaci-Dusseau, Remzi H.; Arpaci-Dusseau, Andrea C. (2014). "Operating Systems: Three Easy Pieces, Chapter: Hard Disk Drives" (PDF). Arpaci-Dusseau Books. Archived (PDF) from the original on February 16, 2015. Retrieved March 7, 2014.
3. ↑ (Ingelesez) Patterson, David A.; Hennessy, John L.. (2004-08-07). Computer Organization and Design: The Hardware/Software Interface. Elsevier ISBN 978-0-08-050257-1. (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
4. ↑ (Ingelesez) «SSD vs. HDD: What's the Difference?» PCMag UK 2022-08-26 (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
5. ↑ Ul Mustafa, Naveed; Armejach, Adrià; Ozturk, Ozcan; Cristal, Adrián; Unsal, Osman S.. (2016-07). «Implications of non-volatile memory as primary storage for database management systems» 2016 International Conference on Embedded Computer Systems: Architectures, Modeling and Simulation (SAMOS): 164–171.  doi:10.1109/SAMOS.2016.7818344. (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
6. ↑ (Ingelesez) «IBM Archives: IBM 350 disk storage unit» www.ibm.com 2003-01-23 (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
7. ↑ Shilov, Anton. «Demand for HDD Storage Booming: 240 EB Shipped in Q3 2019» www.anandtech.com (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
8. ↑ (Ingelesez) Klein, Andy. (2021-09-30). «Are SSDs Really More Reliable Than Hard Drives?» Backblaze Blog | Cloud Storage & Cloud Backup (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
9. ↑ "Validating the Reliability of Intel Solid-State Drives" (PDF). Intel. July 2011. Archived (PDF) from the original on October 19, 2016. Retrieved February 10, 2012.
10. ↑ Fullerton, Eric (March 2014). "5th Non-Volatile Memories Workshop (NVMW 2014)" (PDF). IEEE. Archived from the original (PDF) on September 28, 2018. Retrieved February 21, 2023.
11. ↑ «For the Lack of a Fab… | The SSD Guy» web.archive.org 2013-01-01 (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
12. ↑ ^{a b} (Ingelesez) Hutchinson, Lee. (2012-06-25). «How SSDs conquered mobile devices and modern OSes» Ars Technica (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
13. ↑ ^{a b} (Ingelesez) «SSD vs. HDD: What's the Difference?» PCMAG (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
14. ↑ (Ingelesez) Hough, Jack. «Why Western Digital Can Gain 45% Despite Declining HDD Business» www.barrons.com (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
15. ↑ (Ingelesez) Mellor, Chris. «NAND that's that... Flash chip industry worth twice disk drive biz» www.theregister.com (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
16. ↑ «Disk Drive Storage Price Decreasing with Time» jcmit.net (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).
17. ↑ ^{a b} (Ingelesez) Mellor, Chris. (2019-08-28). «How long before SSDs replace nearline disk drives?» Blocks and Files (Noiz kontsultatua: 2023-07-04).