Sorgin-ehiza

Beste esanahi batzuen berri izateko, ikus: «Sorgin-ehiza (argipena)»

Sorgin-ehiza historian zehar sorginen aurka izandako jazarpena da, maiz jendearengan haienganako ikara eta gorrotoa zabalduz. Europan eta Ipar Amerikan gertatu ziren XV.-XVIII. mende bitartean (Erdi Aro amaieran eta, bate ere, Aro Modernoan, alegia) eta horien ondorioz, hamar milaka pertsona erailak izan ziren, maiz erreta. Gutxi gora behera, XV. mendetik XVII.era 100.000 bat pertsona hil zituzten munduan "sorginkeria" egotzita, horietako gehienak, hau da,% 80 emakumeak ziren.^[1]

Oro har, asko idatzi da sorginkeria eta sorgin prozesuen inguruan, eta batzuetan, iturriek babesten ez dituzten uste faltsuak zabaldu izan dira. Besteak beste, songin-ehiza Erdi Aroko fenomenoa dela ustea dute askok, baina prozesu gehienak eta zigor gogorrenak, Erdi Aro amaieran hasi eta Aro Modernoan izan ziren.

Euskal Herrian, sorgin-ehiza ezagunenak bi dira: Zugarramurdikoa eta Lapurdikoa. Zugarramurdi eta inguruko herrietako ustezko sorginen eta sorginkeria leporatutako pertsonen aurkakoan (ikus Zugarramurdiko sorginkeria prozesua) XVII. mende hasieran gertatu zen; jazarpen horretan 300 pertsona inplikatu ziren eta azkenean, Logroñon izandako epaiketan 12 pertsona hiltzera kondenatu zituzten. Lehenago gertatu zen Lapurdiko sorgin-ehiza, Pierre de Lancrek zuzendutakoa. Biak aldi eta eskualde berean gertatu ziren eta lotuta daude^[2].

Sorgin-ehiza terminoa modu metaforikoan ere erabiltzen da, kolektibo bateko kideen aurkako jazarpena izendatzeko, bereziki horretarako jendearengan horien aurkako mesfidantza, beldurra eta gorrotoa zabaltzen denean. Azken honen adibide argi moduan McCarthyismoa dago.

1. ↑ Gutierrez Lorenzo, Uxue. (2019ko apirilaren 2a). «Sorgin ehiza: mitoaren historia» Berria (Noiz kontsultatua: 2019-04-02).
2. ↑ Labat, Claude.. Sorcellerie : manigances & sarabande : 1600-1620, l'entrée du Pays basque dans les temps modernes. ISBN 978-84-9027-935-9. PMC 1130385226. (Noiz kontsultatua: 2020-01-09).